Besprekingen 2016-2017 deel 1
Een huis voor meneer Biswas - V.S. Naipaul
Korte inhoud
Meneer Biswas wordt in Trinidad geboren in het huis van zijn grootouders. Zijn ouders hadden op dat ogenblik weer eens ruzie. Hij is de jongste in het gezin. Hij studeert korte tijd en gaat dan aan het werk als trambestuurder en als letterschilder. Toen hij voor een winkel aan het werk was ontmoette hij zijn toekomstige vrouw. Hij gaat bij haar familie om haar hand vragen en het is dadelijk in kannen en kruiken. Hij trouwt in bij zijn schoonfamilie en dat leidt tot vele strubbelingen. Ze krijgen drie kinderen. De familie van zijn vrouw bezorgt hem een job als opzichter in één van hun bedrijven. Later wordt hij journalist voor een lokale krant. Meneer Biswas heeft maar één wens: aan zijn schoonfamilie ontsnappen en een eigen huis bezitten. Maar dat verloopt niet gemakkelijk.
Dit boek is grotendeels biografisch en vertelt de geschiedenis van de vader van de auteur.
Bespreking
Beginronde: zeg in het kort wat je van het boek vond en geef punten.
Lili: ik had een dubbel gevoel bij dit boek. Bepaalde stukken vond ik goed en grappig maar andere dan weer niet boeiend en veel te lang. Het boek was voor mij beter geweest als een 1/3e minder dik was geweest - 6,5
Dymph: ik las het boek twee keer maar voor het eerst vond ik het na de tweede keer lezen niet beter. Er stonden grappige stukken in, origineel ook, maar het was ook voor mij te dik - 7
Mieja: ik heb het boek gelezen met ups en downs. sommige stukken vind ik moeilijk door te komen en andere dan weer boeiend. Maar ik kon er moeilijk mijn aandacht bij houden. Nadat ik een lezing bijwoonde van de Indische auteur Mukjherjee die veel over India vertelde, vond ik dit boek boeiender - 7,5
Hilde: in het begin had ik veel moeite met het boek. Ik heb het dan ook weggelegd en ben aan een ander boek begonnen om het nadien weer op te pakken. De stukken over de Indische cultuur boeiden me wel. Ook ik vond het boek echter te dik. Ik was vaak de draad kwijt. Het was grappig en tegelijkertijd triest, het was een opeenstapeling van tegenslagen. Ik heb het waarschijnlijk niet geconcentreerd genoeg gelezen - 6,5
Veva: ik heb het opgegeven na meer dan 400 blz. In het begin vond ik het nochtans erg interessant. Maar het verhaal herhaalde zich steeds en ik bleef dus niet langer nieuwsgierig. Voor mij zat er geen humor in het boek. Ik vond het eerder schrijnend en ook veel te dik - 6
Els: Ik las het boek eerst met moeite. Een Aziatische tragicomedie is niet bepaald een genre dat mij aanspreekt. De interactie tussen meneer Biswas en de verschillende personages vond ik wel boeiend. Het kastenstysteem dat ver van ons bed staat maar hier toch ook wel bestaat in de vorm van rangen en standen, zette mij aan het denken over onze samenleving. Het volgehouden streven en de ambitie van de hoofdpersoon was aandoenlijk en ook knap en zelfs spannend beschreven - 6,5
Lin: ik las het boek voor het eerst 30 jaar geleden. En nu heb ik het opnieuw met plezier gelezen. Voor mij was het niet te dik. Wat mij vooral bevalt zijn de sterke karakterbeschrijvingen en ook wel het komische van het verhaal - 8
Waarvoor staat de titel symbool?
Mijnheer Biswas wil graag een eigen huis om vrij en onafhankelijk te zijn, in de eerste plaats onafhankelijk van zijn schoonfamilie. Nochtans neemt hij wel alle hulp en geld aan die zij hem bieden bij zijn zoektocht naar een eigen huis. Het huis is voor hem ook een statussymbool als hoofd van een gezin.
Welk genre boek is het?
Je kan het boek beschouwen als een familiegeschiedenis. Anderzijds is het ook een maatschappelijke roman want hij bespreekt hoe Indische families van een bepaalde kaste samenleven en hoe Indiërs die elders zijn gaan wonen zich in hun gemeenschap blijven terugtrekken.
Voor de schrijver zelf is het een soort biografie van zijn vader.
Het was de bedoeling van de auteur om een komisch boek te schrijven. Is hij daar in geslaagd? Geef voorbeelden.
Het boek wordt niet door iedereen als komisch beschouwd. Maar bij voorlezing van bepaalde fragmenten is men het er toch over eens dat die wel grappig zijn.
Zo is er de passage waar beschreven wordt hoe mijnheer Biswas aan een geboortebewijs kwam:
"Tara ging met Bipti naar een notaris wiens kantoor een klein houten schuurtje was dat scheef op acht ruwe boomstammen stond. De tempera op de wanden was tot stof vergaan. Volgens een bord, duidelijk door de man zelfgeschilderd, was F.Z.Ghany advocaat en notaris, bevoegd tot eedafneming en akten van overdracht. Daar zag hij absoluut niet naar uit zoals hij op een kapotte keukenstoel in de deuropening van zijn schuurtje zat en voorovergebogen, met zijn stropdas loodrecht omlaag, met een lucifer in zijn tanden pulkte. Er lagen stapels grote stoffige boeken op de stoffige vloer, en op de keukentafel achter hem lag een groene vloeilegger, al even stoffig, en daarop stond een bont versierd metalen gevalletje dat eruitzag als een speelgoeduitgave van de draaimolen die meneer Biswas op weg naar Pagotes in de speeltuin in St.Joseph had gezien. Aan dat speelgoeddraaimolentje hingen twee stempels, en pal eronder lag een doosje vol paarse vlekken; F.Z.Ghany had de rest van zijn kantoorbenodigdheden in zijn borstzak; hij stond stijf van de pennen, potloden, vellen papier en enveloppen. Hij moest zijn benodigdheden bij zich kunnen dragen: het kantoor in Pagotes was alleen open op woensdag, marktdag; hij had nog meer kantoren, op andere marktdagen open, in Tunapuna, Arima, St.Joseph en Tacarigua. ‘Zolang er dagelijks mensen aanstootgevende taal uitslaan of door honden worden gebeten,’ placht hij te zeggen, ‘zit ik wel goed.’"
Of hoe hij journalist werd, namelijk door roddel- en schandaalberichten over te schrijven uit oude kranten, en hij zich een tropenhelm aanschafte toen hij opzichter werd in een plantage, om zo tevergeefs meer respect af te dwingen.
Nadat meneer Biswas trouwt met Shama komt hij terecht bij de familie Tulsi. Hoe werkt dit soort van samenleven? Geef voor en nadelen. Hoe staat meneer Biswas tegenover de familie Tulsi?
De familie Tulsi is een vreemde familie. Al de dochters worden uitgehuwelijkt aan de eerste de beste die het komt vragen. Zij blijven allemaal samen in het grote familiehuis wonen, ook als er kinderen komen.
Dat heeft voordelen want je kan altijd op iemand in de familie terugvallen als je hulp nodig hebt. Maar het heeft ook nadelen. Je bent afhankelijk van de familie, je hebt geen vrijheid en geen eigen leven. Bovendien vormen er zich tussen de verschillende familieleden clans die onderling in onmin leven of elkaar dwarsbomen.
Als meneer Biswas een poppenhuis voor zijn dochtertje koopt zijn de andere kinderen jaloers en de volwassenen ook en om verdere ruzies te voorkomen vernielt Shama het poppenhuis. Dit was niet nodig geweest als meneer Biswas met zijn gezin in een huis apart woonde.
Meneer Biswas gedraagt zich opstandig. Hij veraschuwt het dat hij van de familie afhankelijk is enerzijds maar anderzijds neemt hij wel al de voordelen die dat hem biedt aan. Hij daagt ook vaak de anderen uit. Hij vraagt eigenlijk om problemen om zo uit huis gezet te worden.
Beschrijf het karakter van meneer Biswas.
Meneer Biswas is een egocentrische man. Hij is niet erg practisch, eerder naief en ook nogal zwak. Hij trouw in in de familie van zijn vrouw. Maar voor de Indische familie haalt een man zijn eer buitenshuis en daar faalt hij, en dat voordturend. Hij vindt zijn eigen vrouw sterker maar toch laat hij haar voortdurend voor hem opdraven.
Tegenover zijn schoonfamilie is hij onuitstaanbaar en uitdagend.
Hij is wel een intellectueel want hij leest toch niet voor de hand liggende boeken.
Hij is geobsedeerd door één zaak: een eigen huis bezitten en om dat te bekomen duwt hij zijn gezin nog zelf mee in de problemen. Als hoofd van het gezin stelt hij dus niet veel voor.
De schrijver heeft een scherp gevoel ontwikkeld voor het menselijke karakter. Dit komt tot uitdrukking in het beschrijven van gelaatsuitdrukkingen en gebaren. Kan je enkele voorbeelden noemen?
De beschrijving van de notaris die de geboorteakte van meneer Biswas moet opmaken is een goed voorbeeld hiervan (zie hierboven).
Ook de beschrijving van de uitbater van het rumhuis of van de zus van meneer Biswas, en van haar man ook.
"Met een uitdrukkingsloos gezicht bracht ze een lelijke, slapende baby uit een achtervertrek en liet hem zien, tegelijkertijd suggererend dat ze het kind niet gehaald had om het te laten zien. Ze zag er afgetobd uit en keek stuurs, onberoerd door het bruisend verlangen van haar echtgenoot hem te behagen... Dehuti, nooit erg knap, was nu uitgesproken lelijk. Haar Chinese ogen zagen er slaperig uit, zonder een sprankje licht in de pupillen, het wit vol troebele vlekken. Haar wangen, rood van de pukkels, hingen bol rond haar mondhoeken omlaag. Haar onderlip stak naar voren, alsof hij door het gewicht van die wangen naar buiten werd geperst. Ze zat op een laag bankje, met de achterkant van haar lange rok strak tussen haar kuiten en de achterkant van haar dijen geklemd, de voorkant over haar knieën gedrapeerd."
Wat betekenen de volgende woorden: pundit, contortioniste, Aryanisme, Hanuman (Hanumanhuis), thaumaturg?
Pundit : "Een geleerde man; een leraar; vooral, een brahmaan bedreven in het Sanskriet, en in de wetenschap, wetten en godsdienst van de Hindoes; in Cashmere, elke klerk of inheemse ambtenaar."
Contortioniste: soort van slangenmens
Aryanisme: een leer die het kastensysteem wil afschaffen en die ook vrouwen gelijke richten wil geven.
Hanuman (Hanumanhuis): een aapgod
Thaumaturg: een wonderdoener.
Hoe heet de kruidenierszaak van meneer Biswas? Wat gebeurt er met de winkel als meneer Biswas wil verhuizen? Waarom heeft zijn zaak niet veel succes volgens meneer Biswas?
De kruidenierszaak heet "Bonne espérance". Als Biswas wil stoppen met de winkel stelt Seth voor die te verzekeren en dan te laten opbranden zodat hij het geld van de verzekering nog kan opstrijken.
Meneer Biswas is van mening dat zijn kruidenierszaak geen succes was omdat 'hij geen kruideniersgezicht had'.
Welke karaktereigenschapen moet een Indische vrouw bezitten voor de Indische man?
Zij moet gedienstig zijn, ze mag niet ongetrouwd blijven, en ze mag zeker ook niet kinderloos blijven.
V.S. Naipaul staat bekend als vrouwonvriendelijk. Vindt je dat terug in dit boek?
In dit boek niet. De vrouwen worden wel beschreven als dienstbaar maar ook als sterker dan de mannen. Er wordt echter geen waardeoordeel aan verbonden.
Punten na bespreking: gemiddeld 7.
De auteur
V.S. Naipaul werd in 1932 in Trinidad geboren. Zijn volledige naam luidt Vidiadhar Surajprasad Naipaul. Zijn ouders waren afkomstig uit India en zij weken uit naar Trinidad om daar te werken. Zijn vader werkte, net als de vader van meneer Biswas, als journalist.
V.S. Naipaul kreeg een beurs om aan de universiteit van Oxford in Engeland te gaan studeren in 1950.
Na zijn studies werkte hij eerst als journalist en later als schrijver. Naast romans schreef hij ook verschillende reisverhalen.
Hij ontving de Booker Prize in 1971 voor zijn boek "In a free state", in het Nederlands vertaald onder de titel "Een staat van vrijheid".
In 2001 won hij de Nobelprijs voor de Literatuur.
Muidhond - Inge Schilperoord
Korte inhoud
Jonathan is een lager begaafde en teruggetrokken man van ongeveer 30 jaar. Hij woont met zijn moeder, een alcoholiste, in een huisje in een bijna verlaten woonwijk, die weldra zal worden afgebroken. Hij werd onlangs vrijgelaten op beschuldiging van aanranding van een minderjarige, bij gebrek aan bewijzen. Het is duidelijk in het verhaal dat hij de feiten echter wel degelijk pleegde. Zonder verdere hulp of ondersteuning wordt Jonathan dus terug op de maatschappij losgelaten. En wat blijkt? In het enige andere nog bewoonde huis woont een jong meisje met haar moeder. Het kind zit hele dagen alleen en zoekt contact met Jonathan. Hij probeert krampachtig het meisje ver van zich vandaan te laten maar krijgt het daarmee steeds moeilijker.
Bespreking
Beginronde: zeg in het kort wat je van het boek vond en geef punten.
Veva: heel mooi boek vanaf de eerste bladzijde. De sfeer word goed beschreven, de spanning langzaam opgebouwd. Je hoopt als lezer dat het niet slecht afloopt maar je weet dat dit toch zal gebeuren – 8
Hilde: vond het ook een goed boek. De innerlijke dialoog van Jonathan wordt heel goed beschreven. Hij doet zoveel moeite om niet te hervallen maar alleen kan hij dat niet – 8,5
Els: goed boek vind ik. De voortdurende dreiging die er in de lucht hangt wordt goed beschreven, de innerlijke worsteling van Jonathan ook. Voor mij als voormalig werknemer in de zorgsector is het een herkenbaar verhaal hoe de man, na zijn vrijlating, aan zijn lot wordt overgelaten – 8,5
Mariëlle: ik had het boek al twee maal gelezen dus nu las ik het niet opnieuw. Ik vond het heel erg mooi. De opbouw van de spanning, het mededogen dat je met Jonathan voelt, hoe hij door alles en iedereen in de steek wordt gelaten, dat alles is goed geschreven – 8,5
Belinda: ook ik vond het een heel goed boek. Het is ontluisterend hoe ze mensen met ernstige problemen naar huis sturen, zonder verdere hulp. Ik realiseerde me dat dit echt met de werkelijkheid overeenkomt. Een erg aangrijpend verhaal en zo beschreven dat ik het helemaal voor me zag – 8
Lili: ik las het boek ook al voor de Heerlense leesclub, net als Mariëlle, en ik las het ook niet opnieuw. Ik herinner me dat ik niet erg enthousiast was na de eerste lezing. Ik vond het verhaal wel aangrijpend maar de schrijfstijl vond ik niet zo goed. Eerder vrij geconstrueerd. Maar het verhaal op zich greep dus me toch wel aan – 7,5
Dymph: ook ik had het boek al gelezen en de eerste keer vond ik het goed. Maar nu ik het de tweede keer las was dit niet meer het geval. Dat heb ik nochtans heel zelden bij boeken die ik aanvankelijk goed vind. Ik vond de schrijfstijl niet meer goed. Het boek wordt enkel gedragen door de spanning en die is na de eerste keer lezen wel weg – 7
Mieja: Het boek kon me we boeien (wat gaat er om in het hoofd van een pedofiel – en wat gaat hij uiteindelijk doen met het kind). Het is ook goed geschreven. Maar ik kreeg onvoldoende hoogte van het personage: soms leek het mij iemand met een zeer laag IQ (wie steekt er nu zo’n grote vis in een klein aquarium) maar hij was dan toch in staat om naar zichzelf te kijken, zijn ‘werk’ te maken, zich strak te structureren, zijn tijd perfect in te delen, na te denken, zorg voor zijn moeder, … 7
Verklaar de titel. Vind je het een goede titel voor dit boek? Men noemt de vis een metafoor voor Jonathan. Ben je het daar mee eens?
Een muidhond is een vis, een soort zeelt, een eenzaat onder de vissen, een teruggetrokken en schichtige vis, die zich in de modder verbergt en aan wie geneeskrachtige eigenschappen worden toegeschreven.
Wat de metafoor betreft, dat lag er voor sommigen wat te dik op. Anderen vonden het dan weer mooi en goed gevonden. Ook Jonathan is een eenzaat, en hij is, net als de muidhond die hij vindt, gekwetst, ziek. Maar de vis kan noch zichzelf, noch Jonathan genezen.
Kan wel dat de vis symbool staat voor Jonathan. Hij gaat uiteindelijk ten onder. Het strakke keurslijf dat hem wordt opgelegd (en hij zichzelf schijnbaar ook op legt), maakt hem kapot. Hij wil wel grenzen trekken maar hij kan het niet. Hij verliest controle over zichzelf en geeft dan op (en laat gebeuren). Een man geboren in een lijf dat met hem aan de haal gaat.
Wat is het thema van het boek?
Welke motieven zie je?
Thema’s kunnen zijn: eenzaamheid, in de steek worden gelaten, worstelen met het leven of om het goed te doen.
De interne strijd in een mens tussen goed en kwaad. Hoe moeilijk het is ‘op het rechte pad te blijven’? Hij wil geen kwaad doen maar de drang is sterker; hij keurt zijn eigen gedrag af maar geeft er toch aan toe. Hoe hij zelf de grens stelselmatig verlegt (hij wil het meisje niet benaderen maar toch laat hij haar steeds verder toe ). Hij neemt steeds grotere risico’s. Op het eind stelde ik me toch de vraag of hij dat ook niet effectief zo heeft opgebouwd om zichzelf om de tuin te leiden: was het van in het begin al zijn plan om het meisje seksueel te benaderen (en probeerde hij zichzelf er met zijn oefeningen van te overtuigen dat dat niet zo was)? (Mieja)
Motieven: schuldgevoel, moeder-zoon relatie, de ontoereikendheid van het systeem, liefde voor dieren, eten/voedsel.
Het motto van het boek is een citaat van Albert Camus: “De mens die vraagt en de wereld die op een onredelijke wijze zwijgt.” Vind je dit motto passend?
Dit motto is heel zeker passend. Jonathan is een vragende mens. Hij is ziek, een pedofiel, maar hij wordt na zijn vrijlating helemaal aan zijn lot overgelaten. Hij probeert heel erg te handelen zoals hem is aangeleerd tijdens de opsluiting, maar alleen kan hij het niet aan. Noch van zijn omgeving (zijn moeder), noch vanuit de overheid of andere instanties krijgt hij hulp.
Hij snakt naar contact maar vindt nergens aansluiting. Hij kan nergens naar toe, is op zichzelf aangewezen en krijgt wat oefeningen mee om zichzelf onder controle te houden. Daarbij houdt hij ook zichzelf voor de gek. Iedereen (o.a. ook zijn moeder) weet dat dat niet lukt (maar het niet wil zien).
Het boek heeft een min of meer open einde. Wat zou er volgens jullie gebeurd kunnen zijn?
We denken niet dat het meisje Elke zichzelf iets heeft aangedaan. Ze wilde dat de vis zou genezen en ze ging op zoek naar slakjes om hem te voederen. Maar daarbij gebeurde er een ongeluk. Ze kon immers niet zwemmen. Als Jonathan haar vindt voelt hij zich schuldig. Hij had haar gezegd om slakjes te gaan zoeken voor de muidhond, terwijl hij wist dat ze niet kon zwemmen. Hij doet dan alles ook helemaal verkeerd en legt toch zo de verdenking op hem. Hij dekt haar toe met zijn jas en gaat naast haar liggen. Hij beseft dat hij gaat verdacht worden en hij keert terug naar huis. Wij denken dat Jonathan het opgegeven heeft. Hij wist dat hij helemaal verloren was, dat er geen weg terug was. Het is een logisch vervolg dat hij gaat opgepakt worden, terug wordt opgesloten en dat hij zal veroordeeld worden, zeker na de brief die hij kreeg van het gerecht en na de dood van de vis.
Wat is de rol van de moeder in het verhaal? Hoe is de zoon/moeder relatie? Heeft dit invloed gehad op de ontwikkeling van Jonathan denk je?
Jonathan heeft een ‘afwezige’ moeder, niet letterlijk maar figuurlijk. Ze sluit zich af van de problemen van haar zoon. Ze doet wel wat halfslachtige pogingen, zoals hem naar de kerkbijeenkomst sturen, maar die halen niets uit. Ze weet ook wel dat haar zoon schuldig is maar ze steekt haar hoofd in het zand. Ze stelt zich ook erg afhankelijk op ten aanzien van haar zoon. Hij doet al het werk in het huis: poetsen, koken, wassen… Op het einde van het boek is ze zelfs gemeen tegenover haar zoon maar hulp bieden doet ze niet.
In een recensie van HP/De Tijd wordt gezegd over Jonathan: “Een portret van een goed mens met schadelijke neigingen – veel angstaanjagender, en eindeloos veel treuriger, dan een portret van een onmens.” Wat vind je daarvan?
Dit klopt. Jonathan is een gewone mens die zoekend is en zichzelf probeert onder controle te houden. Als zo’n persoon overgaat tot ‘slechtheid’ betekent dat dat iedereen, ook mensen zoals jij en ik, het slechte kunnen doen. Als hij was afgeschilderd als een monster, dan lijkt het alsof gewone mensen nooit slechte dingen zouden kunnen doen. Dat is dus veel veiliger. Een onmens kan je haten, een gewoon mens die zijn best doet niet.
Jonathan is wat men noemt een “kernpedofiel” en niet iemand die pedofiele daden stelt uit perversie of machtswellust. (zie link onderaan)
In interviews heeft Schilperoord aangegeven dat ze de worsteling van Jonathan met een gedeelte van zichzelf dat er niet mag zijn, wilde onderzoeken. Kun je jezelf veranderen? Kun je je eigen gedachten vertrouwen? Hoe vrij ben je eigenlijk? Wat had Jonathan anders kunnen doen? Daarover wilde Schilperoord schrijven, meer nog dan over pedoseksualiteit. Is ze daarin geslaagd? Maakt dat het boek interessanter?
Je kan jezelf wel veranderen maar je aard blijft toch hetzelfde. Om te kunnen veranderen of te strijden tegen afwijkend gedrag, is er wel de voorwaarde dat de persoon enigszins normaal is, dat hij zijn gedrag kan aftoetsen aan anderen.
Wat het vertrouwen van je eigen gedachten betreft: iedereen heeft wel eens gedachten die niet met de realiteit overeenstemmen. Maar als alles min of meer in orde is met je dan kan je dat wel plaatsen of wegredeneren.
Het boek gaat inderdaad niet louter over pedoseksualiteit maar over iemand met een probleem die het probleem in zijn eentje niet kan oplossen en daaraan ten onder gaat, hoe hard hij ook zijn best doet.
Punten na bespreking: gemiddeld 7,8
Link over pedofilie: http://redactie.radiocentraal.be/Home/2010/09/18/prof-jos-corveleyn-kul-nav-pedofilie-schandalen/
De schrijfster
Inge Schilperoord is een Nederlandse vrouw, geboren in 1973. Ze is forensisch psycholoog en werkt ook als zodanig. Ze publiceerde artikelen in NRC Handelsblad, Psychologie Magazine en Crossing Border Magazine. “Muidhond” is haar debuut. Het verscheen in 2015. Het werd al in verschillende talen vertaald. Het boek won de Bronzen Uil 2015 en stond op de shortlist van de ECI Literatuurprijs, de Libris Literatuur Prijs 2016 en de Fintro Literatuurprijs 2016.
Malva – Hagar Peeters
Korte inhoud
Malva is de dochter van de Chileense dichter Pablo Neruda. Het meisje werd geboren met een waterhoofd en werd al snel door haar vader verstoten. Ze woonde bij een pleeggezin in Nederland en stierf op achtjarige leeftijd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Hagar Peeters laat Malva na haar dood de pen oppakken die haar vader bij zijn overlijden uit zijn hand heeft laten glijden. Ze geeft haar een stem, en een fascinerend naleven waarin ze zielsverwanten ontmoet met wie ze, even wijs als geestig, het leven op aarde becommentarieert.
Malva probeert met hen een antwoord te vinden op de vraag hoe het kan dat Neruda, de onberispelijke held die opkwam voor de vergetenen en vertrapten, het bestaan van zijn eigen dochter heeft ontkend. Ze vraagt Hagar Peeters, wier eigen vader als journalist in Chili was op het moment dat Neruda er overleed, haar ghostwriter te zijn. (flaptekst)
Bespreking
Korte eerste indruk en cijfer.
Veva: ik had hoge verwachtingen van dit boek maar die werden niet ingelost. Het thema was wel interessant: verstoten kinderen, afwezige vaders. Maar ik vond de taal vergezocht. 6,5
Marielle: ik had moeite om in het boek te komen, de taal was gekunsteld vond ik. Later las het vlotter. De manier waarop het benaderd werd vond ik wel origineel: Malva die zich tot Hagar richt om via haar haar verhaal te vertellen. Het is een ontluisterend verhaal voor de grote dichter Neruda. De figuren in de hemel vond ik er met de haren bijgesleept. De gedichten vond ik ook moeilijk maar toch vond ik het boek in het algemeen de moeite waard – 7,5
Dymph: Ik vond het een origineel idee om het verhaal van Malva vanuit het hiernamaals te vertellen met de schrijfster als spreekbuis. Het is wel een boek, met mooie poëtische taal, en daarom moet het volgens mij heel rustig gelezen worden – 7,5
Els: ik verwachtte meer van de inhoud van het boek. De taal vond ik, naarmate ik vorderde in het boek, steeds beter geslaagd – 6,5
Lili: origineel idee om het verhaal van Malva via Hagar Peeters te vertellen, omdat zij beiden geleden hebben onder hun afwezige vader. Maar in het geheel vond ik het geen goed boek. Ik stoorde me vooral aan de hemelpersonages waarvan er sommigen niets met het verhaal of de situatie te maken hadden, zoals bvb de dichteres Szymborska, alsof het een etaleren van kennis was. De schrijfstijl vond ik ook niet goed – 6,5
Mieja: ik las het boek een paar maanden geleden zodat ik me niet meer alle details kan herinneren maar ik vond het een mooi boek. Ik heb het graag gelezen – 8,5
Hilde: ik had ook hoge verwachtingen van dit boek. Toen ik het de eerste keer las vond ik de taal stroef, gezwollen. Ik vond het wel knap dat Malva zich tot de schrijfster richtte. Dat was origineel. Toen ik het boek een tweede keer las vond ik het echter wel goed. Het was voor mij net een muziekstukje – 8,5
Samenvatting van de bespreking
“Malva” is wel een magisch realistische roman, in de traditie van de grote Zuid Amerikaanse schrijvers.
De hoofdpersoon, Malva, richt zich tot de schrijfster Hagar Peeters. Dit is omwille van de parallellen die er tussen de levens van beide zijn. De vader van de schrijfster was in haar eerste levensjaren ook afwezig, hij verbleef in Chili op het ogenblik van de staatsgreep en hij was aanwezig bij de begrafenis van Neruda.
En zo vertelt Malva, die zelf nooit heeft kunnen praten, haar verhaal vanuit het hiernamaals, “de plaats van het grote nakaarten”, aan Hagar, en zij vraagt aan haar om haar leven te vertellen.
Het thema van het boek is verstoting, afwijzing. Verraad is een te sterk woord. Ook het conflict tussen het publieke leven en het persoonlijke leven kan als thema worden beschouwd worden.
Motieven: handicap, zoektocht naar de vader.
Het was aanvankelijk niet duidelijk of het gedicht, waarmee het boek begint, als motto moest worden beschouwd. Maar nadat we het nog eens samen lazen kwamen we tot het besluit dat dit wel zo is. Het is een gedicht van Hagar Peeters over haar eigen vader.
“Godbetert die vader van mij was altijd haantje
de voorste waar het onrecht betrof.
Hij was kameraadreiziger, medebeweger
op de golven van de historie, beschreef die
met zekere hand, kogelloos standvastig
waagde hij zich in mistige steden in den verre,
in verder dan het hemd en dan de rok
die mijn moeder omhoogtrok
om van mij te bevallen...”
Niet iedereen vond de opgevoerde personages, die de leefwereld van Malva in de hemel bevolkten, even goed. Een deel van hen had een analoge geschiedenis, zoals de dochter van James Joyce en de zoon van Arthur Miller. Maar dat gold niet voor al die personages waarvan niet altijd duidelijk was wat zij daar net kwamen doen. Oscarchen was voor sommigen onder ons een storende factor omwille van de manier waarop hij werd opgevoerd en waarop hij tussenkwam.
Ook de schrijfstijl en de taal werd verschillend geapprecieerd. Dat ging van gekunsteld en stroef tot erg poëtisch. Het taalgebruik laat wel duidelijk zien dat Hagar Peeters een dichteres is. Er zijn heel veel mooie en poëtische passages in het boek. Een kort voorbeeld hiervan:
“Blijkbaar beviel ze met al haar koperen nestgeur en gloed want hij had haar aan die accolade van hem gelaten tot de dood er zijn eigen zwarte nagel voor in de plaats sloeg.”
Het viel op dat de verschillende alinea’s gescheiden werden door een punt-komma in plaats van door een witregel. Dat is terug te brengen op het feit dat Neruda zijn dochter in een brief zo noemde: “Hij noemde me – taalvorst die hij was – een ‘punt-komma’!”
Dat Malva als afschuwelijk werd beschouwd, dat ze ook zo wordt opgevoerd in het boek, wekte wel verwondering nadat we de enkele foto’s zagen, die er van haar bewaard zijn gebleven. Daarop lijkt ze een lief en vrolijk meisje en is de misvorming van haar hoofdje niet duidelijk te zien.
Uit een brief aan zijn vader blijkt dat Neruda aanvankelijk zijn dochtertje wel een mooi kindje vond: “Hij schreef dat ik heel klein was, dat ik bij mijn geboorte maar twee kilo en vierhonderd gram woog, maar dat ik heel mooi was. Ja, dat schreef hij aan mijn grootvader, zonder een woord over mijn waterhoofd. Ik begreep het eerst ook niet, en toen mij na mijn dood deze woorden onder ogen kwamen, moest ik ze wel vier keer overlezen, voor ik kon aanvaarden dat dit echt was wat er stond. Mijn vader had werkelijk aan mijn grootvader geschreven dat ik mooi was als een kleine pop, met blauwe ogen, precies zoals die van mijn opa, en dat ik mijn neus gelukkig van mijn moeder had,...”
Maar een van zijn vrienden omschreef haar als volgt:
“… een reusachtig hoofd. Een onverbiddelijk hoofd, dat de gelaatstrekken volledig had kunnen verslinden, en zelfs als het alleen dat was geweest: verschrikkelijk hoofd, zonder mededogen gegroeid, zonder onderbreking, tot het zijn doel verloor. Een schepsel (was het dat?) dat je niet zonder pijn kon aanzien. Een berg materie in wanorde.”
Neruda, die zijn eigen imago van groot kunstenaar en bevechter van alle lijden en onrecht, heel erg belangrijk vond, zou zeker niet gelukkig geweest zijn met een boek als “Malva”. Het ondergraaft al zijn ideeën en opvattingen die hij aan de buitenwereld bekend maakte. En ze zijn een ontluistering van Neruda als mens.
Het verhaal over zijn dochter en haar Nederlandse moeder, die nooit door Neruda werden vernoemd en aan wie hij evenmin ooit een gedicht toewijdde, is ontluisterend voor de held en grote schrijver die hij was.
Het lot van Malva en haar moeder is triest en pijnlijk. Niet alleen negeert Neruda hen, hij, die toch niet arm was, weigert ook elke financiële steun voor zijn ongelukkige kind en zijn verstoten vrouw. Zij moet in de meest harde omstandigheden werken voor haarzelf en haar kind, dat zij daardoor niet bij haar houden en in een pleeggezin moet plaatsen.
In het boek wordt gesuggereerd dat aan bekende mannen, kunstenaars bijvoorbeeld, of politiekers, veel wordt vergeven omwille van hun status. Maar wat het verwaarlozen van hun kinderen betreft, werd mannen altijd al veel vergeven, of zij nu beroemd zijn of niet. Een vrouw daarentegen mag onder geen enkele omstandigheid haar kind in de steek laten.
Maar Malva is dus een last voor de grote dichter die zijn werk in de weg staat.
“… ik vergde zorg voor de duur van de rest van mijn leven, hoe kort of hoe lang ook, toch dagelijks, van minuut tot minuut, seconde na seconde, tijdens dat ene leven dat hij zelf te leven had, en dat ik nu van hem afvrat, want hij kon de minuten niet verdubbelen en elk ogenblik van zijn eigen leven dat aan de toewijding aan mij opging, was voor de literatuur en de eeuwigheid verloren.”
Het is hartverscheurend! En wreed.
Neruda wordt naar het einde van het boek toe wel milder beschreven, een vader waar Malva meer vrede mee heeft.
We vonden het allemaal een echt vrouwelijk boek.
Na bespreking werd het boek gemiddeld 7,4 gequoteerd.
De auteur
Hagar Peeters is een Nederlandse schrijfster. Ze werd in 1972 geboren. Ze studeerde Cultuurgeschiedenis en Algemene Letteren. Van haar verschenen verschillende bekroonde poëziebundels. “Malva” is haar eerste roman. Met deze roman won ze in 2016 de Fintro Literatuurprijs.