Besprekingen 2015-2016 deel 2
De wand - Marlen Haushofer
Korte inhoud
Een vrouw reist voor een weekend met haar nicht en de man van de nicht naar hun de jachthut, in het bos in een bergdal. ’S Avonds gaan de nicht en haar man een avondje uit en de vrouw blijft alleen in de hut; De dag daarop ontdekte ze dat het echtpaar niet is teruggekomen en ze gaat op onderzoek uit, samen met de hond van het koppel. Dan ziet ze tot haar verbazing dat het dal van de rest van de wereld is afgesloten door een glazen wand. Achter de wand zijn alle dieren en mensen dood; De natuur leeft echter nog. Ze moet nu samen met de hond trachten te overleven; later komt er ook nog een koe en een kat zich bij hen voegen. Om niet gek te worden en om de tijd te kunnen bijhouden schrijft ze op wat er gebeurt en hoe ze haar leven organiseert.
Vragen
Eerste korte indruk en cijfer
-Een heel goed boek. Ik werd er echt in meegezogen. De onwaarschijnlijk van de glazen wand stoorde me niet. Het boek had een mooie stijl en mooie natuurbeschrijvingen – 7,5
-Ik vond het ook een erg goed boek. Er worden weinig verschillende woorden gebruikt, de gebeurtenissen komen ook steeds terug en toch blijft het spannend. Een heel bijzonder boek al vond ik het verhaal soms wat eentonig en het mensbeeld nogal negatief – 7
-Het boek gaat over bevrijding en overleving en dat vind ik sterk. Ik heb het zeer graag gelezen. Ik zat te wachten op wat er nu weer ging gebeuren. Ik vroeg me af of ik dat ook zou kunnen aanpakken zoals de hoofdpersoon dat deed – 7,5
-Het boek las wel erg vlot maar ik was er minder door gegrepen. Er kwamen te veel toevalligheden in voor – 6
-Ik las en besprak het boek een tijd geleden in een andere leesgroep en ik herlas het nu nog eens en het had voor mij niets van zijn kwaliteit ingeboet. De schrijfstijl spreekt me erg aan. Eenvoudig en toch roept het spanning op – 7,5
-Het boek was prettig om te lezen. Eenvoudig geschreven en een boeiend gegeven. Ik wilde weten wat er gebeurde – 7,5
-Ik heb het boek nu ook voor de tweede keer gelezen en ik vond het niet saai ook al wist ik wat er ging gebeuren. De wanhoop van de hoofdpersoon en hoe ze er weer uit kwam was heel goed beschreven – 7,5
Samenvatting van de bespreking
Het thema van de roman:
- de cyclus of de cirkel van het leven
- leven en dood
- overleving
- levensritme.
Motief: onthaasten.
De vertelde tijd neemt 2,5 jaar in beslag.
Het verhaal wordt verteld als een dagboek. Soms wordt de verleden tijd gebruikt, soms de tegenwoordige.
De hoofdpersoon maakt een ontwikkeling door van passieve naar actieve vrouw.
Voorheen liet ze het leven gebeuren en ze was niet gelukkig. Nu is ze actief bezig om zelf te overleven en om haar dieren te laten overleven. Ze is niet echt bezig met het zoeken naar een verklaring over wat er gebeurde. Na de eerste Kerst die ze in de jachthut doormaakt, berust ze in haar lot. Uiteindelijk lijkt ze meer tevreden met haar leven achter de wand dan met haar vroegere leven met haar kinderen waar ze geen liefdevolle band mee had. Ze is ook niet langer een vrouw maar een sekse-loos wezen.
We stelden ons de vraag hoe we zelf zouden reageren moesten we iets dergelijks meemaken. Maar dat kan je natuurlijk niet voorspellen. Je weet pas hoe je op een bepaalde situatie gaat reageren als je er echt voor staat.
Intrigerend was wel waar die man plots vandaan kwam, waar die verbleven had toen de wand er kwam. Hij had duidelijk kleren aan die duur waren en niet geschikt om in een bos te overleven.
Ieder van ons had zijn eigen voorstelling van wat er was gebeurd en van hoe de wand er uitzag. De vraag werd geopperd of er een neutronenbom kon zijn gevallen maar dat is niet mogelijk want het boek is begin jaren 60 geschreven en pas in de jaren 80 was er van de neutronenbom sprake.
Sommigen vroegen zich af waarom de hoofdpersoon na verloop van tijd niet meer moeite deed om bijvoorbeeld onder de muur door te komen. Het water kwam er immers ook onder door.
Het viel op dat de witte kat en de witte raaf niet konden overleven. Zij vielen te veel op in de natuur en konden zich daardoor niet handhaven.
De grenzen tussen mens en dier vallen weg achter de wand; ze kunnen met elkaar samenleven omdat ze elkaar veiligheid en warmte bieden.
Punten na bespreking: gemiddeld 7,5.
De schrijfster
Marlen Haushofer werd geboren op 11 april 1920 in het Oostenrijkse dorp Frauenstein. Haar vader was boswachter, haar moeder zorgde voor het gezin. Samen met haar jongere broer Rudolf groeide ze op in landelijke omgeving. Vanaf haar 10e ging Haushofer naar een internaat. Ze leed hieronder zo erg dat ze depressief en ziek werd. Na haar afstuderen ging ze via de Reichsarbeitsdienst in Duitsland op het land werken. Later hervatte ze haar studies en ging naar de universiteit in Wenen waar ze germanistiek en kunstgeschiedenis studeerde. Tijdens haar studies kreeg ze een een zoon die ze bij een vriendin onderbracht want ze was niet gehuwd met de vader van het kind.
Eind 1941 trouwde ze met Manfred Haushofer, die ze reeds voor de geboorte van zoon Christian had leren kennen. Zij kregen in 1943 nog een zoon, Manfred. Later werd haar oudste zoon Christian ook in het gezin opgenomen. In 1947 opende haar man een tandartspraktijk in Graz, waarin Haushofer als assistente werkzaam was. Dat ze vanwege haar gezin weinig tijd had om te schrijven, viel haar zwaar. In 1950 kwam het tot echtscheiding, wat Haushofer in depressie stortte. Acht jaar later zou ze echter voor de tweede keer met Manfred Haushofer in het huwelijk treden. Eind jaren zestig ging haar gezondheid achteruit. Uiteindelijk stierf ze op 49-jarige leeftijd aan botkanker.
Ze schreef vanaf haar 8e al. Vanaf 1946 schreef ze stukken voor kranten en tijdschriften. In 1951 verscheen haar eerste boek, een novelle eigenlijk. Haar eerste roman verscheen in 1954.
Haar echte doorbraak kwam echter in 1963 met de roman Die Wand (De wand), waarvoor ze de Arthur Schnitzler-prijs kreeg toegekend. Dit boek is in 2012 verfilmd.
Een honger - Jamal Ouariachi
Samenvatting
Aurélie Lindebaum is gehuwd en heeft een dochtertje. Ze is redactrice voor een dagelijkse televisie talkshow. Naar aanleiding van een rechtszaak over pedofilie, die veel stof doet opwaaien, komt er een verzoek van een man op in de show te komen spreken. Deze man, Alexander Lazlo, is ook ooit voor soortgelijke feiten tot gevangenisstraf veroordeeld. In het verleden was Alexander Lazlo een charismatisch man die bekend stond om zijn ontwikkelingswerk in Afrika. Maar hij was toen ook de veel oudere minnaar van Aurélie. Zij ontmoeten elkaar terug en Alexander vraagt aan Aurélie om zijn biografie te schrijven. Dit ligt voor haar niet zo eenvoudig.
Bespreking
Een deel van de groep vond het een boeiend boek, goed geconstrueerd, erg actueel en hedendaags, met veel uiteenlopende onderwerpen, daardoor heel informatief ook. Maar het te veel aan onderwerpen stoorde anderen ook. Bijna iedereen was wel van mening dat er te lange uitweidingen in de roman stonden maar niet iedereen stoorde er zich aan. Voor een paar leden waren deze uitweidingen echter wel een reden om het boek veel minder te quoteren, ook omdat zij van mening waren dat die stukken niets aan het verhaal bijbrachten, noch goed geschreven waren. Met een paar honderd bladzijdes minder zouden zij de roman beter gevonden hebben.
Hoewel het onderwerp van het boek niet echt licht is, stonden er toch ook best grappige zinnen in het boek. Een voorbeeld: ”Monique trekt haar morele gezicht, een gezicht dat openlijk solliciteert naar een leidinggevende functie”.
De punten lagen op 48 voor en 49,5 na de bespreking, wat het gemiddelde op 7,1 bracht (op 7 leden).
Het thema van het boek was niet voor iedereen hetzelfde: de verandering van de tijdsgeest/mentaliteit is echter het meest uitgesproken. In mindere mate het goede doen, vertrouwen of geloof in mensen.
Noch Aurélie, noch Alexander waren sympathieke figuren, beiden erg impulsief.
Ze hadden in het verleden geen gelijkwaardige relatie. Zij keek naar hem op. Zij werd door hem “gevormd”. Hij was haar leermeester.
Aurélie evolueert van een jonge open vrouw naar een volwassen angstige moeder en vrouw; zij symboliseert hiermee een trend in de samenleving die ook veel angstiger, en veel minder open is geworden.
Alexander was dan weer een typische charismatische figuur, in het verleden door iedereen bewonderd en op handen gedragen. Aurélie en anderen hingen aan zijn lippen. Maar zoals wel vaker bij dergelijke mensen, heeft hij geen helder beeld van zichzelf, en weet hij ook niet hoe hij bij anderen overkomt, heeft geen inlevingsvermogen. Als ouder geworden man verwaarloost hij zichzelf en zijn uiterlijk. Als hij dan zijn landgenoten ergens van wil overtuigen of hun denken wil beïnvloeden bereikt hij net het tegenovergestelde. Hij is te veel overtuigd van zijn eigen gelijk om zich te realiseren hoe hij overkomt. Hij wekt dan ook voornamelijk antipathie en zelfs haat op.
Nochtans was dit net de bedoeling van zijn biografie (en zijn televisieoptreden): mensen anders te doen denken, te doen afstappen van hun wit/zwart denken over bepaalde beladen onderwerpen zoals pedofilie.
Maar Alexander is duidelijk geen pedofiel, in tegenstelling tot wat van hem wordt gedacht. Hij had een normale seksuele relatie met Aurélie, die wel jonger was dan hij maar geen kind meer. De feiten waarvoor hij voor de rechtbank werd veroordeeld waren dan ook geen pedofiele feiten. Maar dit betekent niet dat ze goed te keuren waren. De manier waarop Alexander de jongen wil inwijden in wat seksualiteit is, is bizar, niet echt normaal, stoot ons ook af. Dat hij hem wil laten nadenken hierover, hem vertelt dat wat er in pornofilms te zien is, niet de normale omgang is tussen seksuele partners, is dan weer wel lovenswaardig.
Over de stijl:
Er staan veel door de schrijver zelf uitgevonden woorden in het boek die vaak wel heel treffend en ook grappig zijn, zoals vloektocht, mageremensenmassa, zieligheidsmedelijden…
De verwijzingen naar en passages uit literatuur van andere auteurs in hoofdstuk 2003 was voor de meesten van de groep een goede vondst, ook al was het hen bij het lezen niet steeds opgevallen. Voor anderen was dit echter een gekunstelde ingreep, een gebrek aan eigen stijl.
De ene vond het geheimschrift, dat de schrijver op een zeker ogenblik gebruikt, en de eigen liefdestaal van Alexander en Aurélie, origineel en leuk, de andere vond het dan weer flauw en storend. Niemand had echter het hele geheimschrift trachten te ontcijferen.
Een korte filosofische benadering:
De vader van Alexander Lazlo zegt op zijn sterfbed: “dat we allemaal ons eigen verhaal over goed en fout bedenken. Als je dat niet doet, blijft alleen de willekeur over”.
Dit gaat echter niet op. Er moet een systeem of een overheid zijn die bepaalt wat mag en niet mag, wat dus goed is en wat kwaad, en die ook de aanpak en de eventuele bestraffing van het kwade bepaalt. Ieder individu heeft zijn eigen opvatting over wat goed is en wat kwaad. Maar die opvattingen komen niet overeen. En er zijn mensen met meer en mensen met minder scrupules, die de begrippen “goed” en “kwaad” nogal rekbaar interpreteren. Dus dat sluit willekeur niet uit. Integendeel, als iedereen zo maar voor zichzelf (en anderen) gaat bepalen wat kan en niet kan, dan krijg je net willekeur.
De vraag werd gesteld of dit boek je als lezer een geweten schopte. Dit was voor de meerderheid wel zo. De manier waarop over de armoede, honger en ontbering in Ethiopië werd gesproken, was confronterend; We zijn zo gewend geraakt aan beelden van allerhande ellende, dat we er wat immuun voor zijn geworden, en dat is niet goed. Als je je ergens voor afsluit, houd dat niet op te bestaan immers.
Het boek duidde wel voor iedereen goed aan hoezeer de samenleving op een relatief korte periode veranderd is. Van de “vrijheid, blijheid” die vanaf de jaren 60 van de 20e eeuw opgang maakte, is niet meer veel over. Met je kinderen in bad gaan, je kinderen naakt fotograferen is nu bijvoorbeeld not done!
Ook de begrippen “goed en kwaad” zijn aan evolutie onderhevig geweest. Veel van wat vroeger een nobel streven was, wordt nu als “conservatief” en voorbijgestreefd beschouwd: (sociale) rechtvaardigheid, opkomen voor zwakkeren, opkomen voor de rechten van groepen mensen…
De auteur
Jamal Ouariachi werd geboren op 8 december 1978 in Amsterdam.
Dit is wat hij over zichzelf schrijft op zijn eigen blog http://www.jamalouariachi.nl/blog/?page_id=8:
“Groeide uiterst alledaags op in een oer-Hollands multiculti-gezin.
Doorliep het Barlaeus Gymnasium totdat hij er vanaf getrapt werd.
Studeerde psychologie aan de Universiteit van Amsterdam.
Debuteerde in 2010 met de roman “De vernietiging van Prosper Morèl”.
Schreef korte verhalen voor de bundel Agents-Provocateurs: 20 onder 35 en voor tijdschriften als De Revisor, Tirade en Vogue.
Bedreef polemiek tegen Bas Heijne (in HP/De Tijd) en Geerten Meijsing (in nrc.next).
Publiceerde briefwisseling met A.F.Th. van der Heijden in Knack Focus.
Tweede roman “Vertedering” verscheen op 9 maart 2013, kreeg juichende recensies, werd genomineerd voor de BNG Literatuurprijs en staat momenteel op de shortlist van de Gouden Boekenuil.
Schreef de roman 25, het eerste deel van de trilogie 25-45-70, waarvan de twee andere delen zijn geschreven door David Pefko (45) en Daan Heerma van Voss (70).
Werkt nu aan twee nieuwe romans: “Een honger”, over de wereld van de ontwikkelingshulp, en “Making Of”, over een ‘independent’ filmmaker.”
Uiteraard is zijn roman “Honger” inmiddels af want het is dit boek dat wij bespraken.