Besprekingen 2012-2013 Deel 1
De feniks - Chica UNIGWE
Korte samenvatting
Oge, een jonge vrouw van Afrikaanse origine is op weg van Turnhout naar het Universitair Ziekenhuis in Leuven waar ze voor kanker wordt behandeld. Tijdens de treinreis denkt ze na over leven, haar jeugd, haar relatie en huwelijk met een Belg en het verlies van haar zoontje.
Bespreking
Wat vonden jullie van het boek?
•Mieja: ik had veel zin om het boek te lezen omdat ik de schrijfster hoorde spreken. Maar het boek stelde me teleur. Ik vond het niet fijn om te lezen, het las meer als een opstel - 6
•Els: vond het niet zo goed, eerder zwak, stijl niet goed, nogal simpel - 6
•Hilde: het boek heeft geen literaire kwaliteit, de inhoud is wel boeiend en meer in het bijzonder de kijk van de hoofdpersoon op onze samenleving - 6
•Veva: de kijk van de vertelster op onze manier van doen vond ik heel boeiend, wel goed geschreven ondanks eenvoudig taalgebruik dat me niet stoorde. Het einde was wel wat snel - 7
•Lili: ik vond dit wel een goed geschreven en ook boeiend boek. De taal heeft me nergens gestoord. Het einde vond ik ook wel er wat te snel aangebreid - 7
•Dymph: boeiend boek, stijl sprak me aan en ook het multiculturele. Interessant verhaal van iemand uit een ander continent die hier is komen wonen - 7
•Belinda: de verteller wisselt van ik naar zij en hoofdstuk 10 is vanuit haar man geschreven, opvallend maar ik kan er geen betekenis aan geven. Ik las ergens dat Chica Unigwe schrijft over interculturele relaties, meoizame integratie en universele grote emoties. Ik vind dat die thema's aan de orde komen maar ook niet meer dan dat. Mijn verwachting was dat ze zou oprijzen als een feniks uit haar as maar dat gevoel wordt niet ingelost. Ze doet de titel geen eer aan met het boek - 6,5
Hoe vinden jullie het uiterlijk van het boek? Verklaar de titel. Als er sprake is van een wederopstanding wie of wat staat er dan op?
Mooie maar vreemde omslag. De tere vleugels op de foto zouden kunnen wijzen op kwetsbaarheid, iet echt passend bij de titel maar wel bij het verhaal.
Oge zelf heel graag dat haar zoontje terug tot leven komt maar dat gebeurt niet. De relatie tussen haar en haar man komt wel terug tot leven aan het einde van het boek. En zijzelf kan terug verder met haar leven zonder haar zoontje.
Voorin het boek staat er een motto: "Last night your space was empty letting in the cold to hug my bones" (Victor Ehikhamenor). Is dit passend?
Dit motto past wel. Het wijst op het hunkeren naar warmte en liefde. Ogi's partner was 'afwezig', haar zoontje was overleden maar voor beide ouders was de realiteit verschillend en dat dreef hen uit elkaar. In de Afrikaanse cultuur heb je de hele uitgebreide familie om je te troosten bij verlies. In de Westerse samenleving houden we onze emoties meer in toom. Oge hunkerde in de eerste plaats naar haar zoontje maar ook naar de liefde van haar man Gunter.
Het boek heeft een ingewikkeld en wisselend perspectief. Waarom heeft de schrijfster dat zo gedaan? Vind je het een goede zaak?
De hoofstukken die in de ik-vorm zijn geschreven beschrijven het heden. Die in de jij-vorm gaan over de gedachten van Ogi. Ze kijkt naar zichzelf, ze kijkt van buitenaf naar zichzelf. Dat werkt vervreemdend. "Misschien ben ik hier wel niet" zegt ze ergens. Er is ook een hoofdstuk dat geschreven is vanuit Gunter, de man van Oge. En zo krijgen we een heel ander beeld van hem dan dat we van haar krijgen.
De overgang van een ik- naar een jij-verteller was voor sommigen wel best verwarrend. Wellicht is het verlies van haar zoon te pijnlijk om er over in de ik-vorm te schrijven. Door een jij-verteller te gebruiken schept ze meer afstand en voorkomt ze dat de vertelster te emotioneel wordt .
Hoe is het boek opgebouwd? Is het chronologisch verteld?
De hoofdpersoon, in het heden in de eerste 2 hoofdstukken, denkt in flash backs na over het verleden. In één hoofdstuk wordt het verhaal vanuit het perspectief van haar man verteld. Het boek eindigt terug in het heden waarin Oge zich met de dood van haar zoontje verzoent en ze terug dichter bij haar man komt.
Wat is het thema van het boek?
- verlies van kind, van partner, van achtergrond en cultuur in iets mindere mate.
- onvermogen tot communicatie, hetzij door een andere culturele achtergrond, hetzij door het anders zijn of anders tegen de dingen aankijken.
De recensies op internet zijn niet onverdeeld positief. Een aantal is lovend, maar andere recensies wijzen op het clichématige in de visie op België en op Nigeria. Wat zou men bedoelen en ben je het er mee eens?
Het boek is niet clichématig geschreven, integendeel er komen best veel herkenbare zaken en situaties in voor. De hoofdpersoon vertelt alles zoals zij zelf het beleeft. Ook over Nigeria wordt er niet in clichés verteld. Het gaat niet over de barre armoede waarover er meestal wordt verteld als het over Afrika gaat. De familie van Oge is een burgerlijke familie, met een vader die hogere studies heeft gedaan. De idee van haar moeder dat Afrikanen geen kanker kunnen krijgen zou je dan weer wel als een cliché kunnen beschouwen. Of de vrouw in de trein die maar niet kan begrijpen dat Oge geen Swahili spreekt. En dat men in het Westen niet onaangekondigd bij elkaar op bezoek gaat, zelfs al je naaste familie bent, de goede en de slechte hand... Maar wat door sommigen misschien als een cliché wordt beschouwd is wel vaak een realiteit.
Andere recencenten vinden dat er te veel ellende in het boek voorkomt. Welke ellende is dat. En vind je zelf ook dat het te veel voorkomt?
Voor de enen komt er niet te veel ellende in voor en is het het leven zoals het echt kan zijn, voor anderen is er wel een te veel aan tegenslag: dood van een kind, kanker en relatieproblemen. Maar het ene kan natuurlijk wel uit het andere voortvloeien, met name een slechte relatie omdat beide partners anders omgaan met de dood van een kind.
Het vormelijke aspect wordt vaak geroemd in de recensies. Waarop doelt men en ben je het daarmee eens? En de beeldspraak? Mooi of te veel?
De brief van die Oge's vader haar schrijft is heel bijzonder. En ook de ik- verteller tegenover de jij-verteller.
Eri is niet te veel beeldspraak gebruikt en ze past bij de hoofdpersoon en haar cultuur.
Voorbeelden van mooie beeldspraak: Angel wiens stem eerder binnen kwam dan zijzelf, de moeder van Oge die 'ons de hel schilderde met kordate penseelstreken, in, rode verf voor de vuurtongen die overal aan je likken', het handschrift van haar vader: 'je zag in de L een rennende jongen, een misvormd broodje in de O en in zijn U een kalebas zoals je oma had'.
Het cremeren van Jordi is voor Oge niet zo een succes. Waarom niet?
In Nigeria wordt er niet gecremeerd enkel als er iets mis is zoals bij Angel. Oge kon zich niet bij de crematie neerleggen. Ze vreesde dat haar zoontje nu ook niet kon terugkomen.
Cijfer na bespreking:
gemiddeld 7.
Over de schrijfster:
Cica Unigwe werd in 1974 geboren in Nigeria. Ze studeerde literatuur en Engelse taal aan de universiteit in Nigeria. Ze promoveerde ook in de literatuurwetenschap aan de universiteit van Leiden in Nederland. Ze schreeft tot nu toe 3 romans waarvan 'De Feniks' de eerste is. Ze schrijft ook poëzie en kinderverhalen. Ze won al verschillende prijzen waaronder in november 2013 de meest prestigieuze Afrikaanse literatuurprijs, de "Nigeria Prize for Literature" voor haar boek 'Fata morgana' (On black sisters street) dat over Afrikaanse prositituees in Antwerpen gaat. Momenteel woont ze in Turnhout.
De tuin van de Finzi-Contini's - Giorgio BASSANI
Korte samenvatting
Een Joodse jonge man uit Ferrara vertelt het verhaal van de rijke Joodse familie Finzi-Contini. Als jongen uit een lagere sociale klasse maakt hij met de familie kennis en hij is er steeds welkom. Hij voelt zich aangetrokken tot de dochter Micol. Samen met andere jongeren beleven ze een idyllische tijd, met op de achtergrond het oprukkende fascisme. De liefde tussen de verteller en Micol is echter niet wederzijds. Als in 1943 een groep van 183 Joden uit Ferrara door de fascisten worden aangehouden en naar de concentratiekampen gestuurd, is de familie Finzi-Contini ook onder hen. Niemand van hen keert terug. Het boek is deels autobiografisch. Het boek werd in 1970 verfilmd door Vittorio de Sica.
Bespreking
Wat vonden jullie van het boek?
· Hilde: ik had de film gezien en kende dus het verhaal, het boek boeide me niet echt - 6
· Dymph: in het begin vond ik het moeilijk, ellenlange beschrijvingen maar na 40 bladzijden begon ik het toch een mooi boek te vinden, mooie taal, boeiend onderwerp - 8
· Mieja: ik vond het wel een leuk boek om te lezen, anders dan ik verwacht had - 7,5
· Veva: het boek boeide me niet echt - 6
· Lili: las eerder van Bassani 'De gouden bril" en dat boek vond ik veel beter. De zinsbouw met de vele nevenzinnen stoorden me en ook de vele verwijzingen naar bekende schrijvers vond ik nogal pedant, ze veronderstelden van de lezer veel voorkennis - 6,5
· Belinda: vond het een verschrikkelijk boek, lange zinnen, verhaal sprak me niet aan en de personages boeiden me niet. Heb het toch uitgelezen en op het einde was het wel best leesbaar. Ik verwachte meer te weten te komen over die tijd en de behandeling van de joden toen - 4
· Els: heb het boek niet uitgelezen, wat ik gelezen heb boeide me niet, ik verwachte meer informatie over die tijdsperiode
· Mariëlle: vond het een heel mooi boek, ik heb wel meer achtergrondinformatie over Italië in die tijd, de dreiging van de opkomende achtervolging is erg goed voelbaar en boeiend beschreven - 8.
"Het grotendeels autobiografische boek is een combinatie van een gestileerd grafschrift, een leerschool der liefde, een herinnerde ode aan een verloren joodse jeugd en een politiek tijdsbeeld." Welk aspect overheerst er volgens jullie bij Bassani?
De leerschool der liefde overheerst. Op de tweede plaats de verloren joodse jeugd. De politiek dient eerder als decor en is niet echt uitgewerkt.
In de proloog zouden al alle thema's van het werk van Bassani zitten. Welke kun je ontdekken?
Herinneringen aan mensen die in zijn leven geweest zijn en er nu niet meer zijn. Die kunnen je toch nog raken ook al zijn ze er al lang niet meer, zoals het meisje op het Etruskisch kerkhof.
Het thema verlaten worden, ontwikkeling en volwassen worden zit ook al in de proloog.
De tuin(muur) van de rijke familie Finzi-Contini, de daarin centraal liggende tennisbaan, de schemering (in verschillende opzichten) en kerkhoven krijgen in de loop van het verhaal symbolische kwaliteiten. Waar staan ze voor?
De muur staat symbool voor de scheiding tussen Joden en niet Joden, tussen rijken en burgerij. Het is ook een symbool voor de getto's.
De schemering staat voor de overgang van jeugd naar volwassenheid.
De kerkhoven zijn de aankondiging van de dood, de dreiging die de Joden te wachten staat.
Dit boek paste niet in de naoorlogse trend van maatschappelijke betrokkenheid in de Italiaanse letteren na de Tweede Wereldoorlog. Het werd dan ook door critici als te weinig geëngageerd weggezet. Ben je het hiermee eens?
Het verhaal wordt op een nogal afstandelijke manier verteld en dat is vreemd. Het is geen wij/zij verhaal met de fascisten als slechten en de Joden als de goeden. Ook bij hen bestaat er immers een hiërarchie en zijn er verschillen.
Er wordt gedaan of het leven gewoon doorgaat, de jonge mensen die hun vrije tijd doorbrengen in de tuin van de Finzi-Contini's, stoeien en tennissen gewoon verder en de rassenwetten zijn geen echt thema in hun gesprekken. Je kan natuurlijk nooit weten hoe je zelf in een dergelijke situatie zou gereageerd hebben als je die niet hebt meegemaakt. De uitroeiing was overigens toen ook nog niet algemeen bekend.
Hoe reageren de verschillende families/personen van de joodse gemeenschap, voorop de Finzi-Contini's en de familie van de verteller, tegenover de rassenwetten van de fascisten?
Ze reageren nogal laconiek en zelfs lacherig. De familie Finzi-Contini schijnt te denken dat ze onaantastbaar zijn omdat ze zo rijk zijn. Ze zijn dus wel moedwillig blind voor de realiteit. Zij zijn daar boven verheven, aan heb zal niemand raken. Dat spreekt vanzelf. Er is dus ook geen verzet tegen de rassenwetten.
Micol blijft onbereikbaar voor de verteller en wordt dan ook de ideale muze. Welke eigenschappen dicht de verteller haar toe? In hoeverre lijkt Micol in de ogen van de verteller wel of niet op de eeuwig aanbeden afstandelijke geliefde uit de hoofse literatuur? Of ze verteller nou gekust had of niet, het zou nooit iets geworden zijn tussen de twee. Waarom niet?
Micol is voor de verteller ver boven hem verheven. Ze is wel onbereikbaar maar ze is niet de eeuwig afstandelijke geliefde uit de hoofse literatuur. Ze is ook een vrouw met goede en minder goede kanten terwijl de geliefde in de hoofse literatuur een ideaal is en blijft.
Het zou in geen enkel geval iets tussen Micol en de verteller zijn geworden want zij zag hem als een vriend en niet als een potentiële minnaar.
In hoeverre spelen klassenverhoudingen een rol in de roman? Ken je nog andere romans waarin een buitenstaander van een lagere sociale klasse 'infiltreert' bij iemand van een hogere klasse?
Er blijft een erg groot verschil tussen de verschillende sociale klassen en ook tussen de verschillende joden. De houding van de vertellers vader ten overstaan van zijn zoons omgang met een rijke familie, is daar een voorbeeld van.
Andere romans waarin iemand van een lagere sociale klasse bij een hogere klasse 'infiltreert' is 'The talented mr. Ripley' van Patricia Highsmith, of 'Brideshead revisited' van Evelyn Waugh.
De stijl van Bassani is zo krachtig omdat hij naast zwaarte ook lichte, hoopvolle passages inlast. Ook zijn humanisme en mede-lijden worden geroemd. Geef voorbeelden.
Je weet als lezer wat er met de personages gaat gebeuren en dat wekt medeleven op. De schrijver stelt zich menselijk op, hij veroordeelt niet. In dit boek komen wel lichtere passages voor maar niet echt hoopvolle.
Het definitieve cijfer na bespreking: 6,7.
De schrijver
Italiaans schrijver, geboren in 1916 en overleden in 2000.
Bassani werd geboren in Bologna als de zoon van welgestelde joodse ouders. Hij gaat naar school in Ferrara en in 1939 studeert hij ondanks de rassenwetten af aan de letterenfaculteit van Bologna.
In 1943 wordt hij opgepakt op verdenking van clandestiene activiteiten tegen het fascisme. De brieven die hij vanuit de gevangenis aan zijn familie schreef werden in 1981 onder de titel Da un prigione (Vanuit een gevangenis) gepubliceerd in de Corriere della Sera. In datzelfde jaar trouwt hij en verhuist van Ferrara naar Florence en later naar Rome.
Hij bracht zijn eerste prozabundel "Una città in Pianura" uit in 1940 wat door de rassenwetten moest onder het pseudoniem 'Giacomo Marchi'. Zijn eerste dichtbundel "Storie dei poveri amanti e altri versi" verscheen in 1945.
Zijn toppunt van succes beleeft hij in 1962 met "Il giardino dei Finzi Contini" (De tuin van de Finzi-Contini's). Hierna volgen "Airone" (De reiger) in 1968 en "Il romanzo di Ferrara" in 1974.
Na zijn overlijden werd hij begraven op de joodse begraafplaats in Ferrara.
Vaslav - Arthur JAPIN
Korte samenvatting
In deze roman wordt het verhaal verteld van Vaslav Nijinsky, een sterdanser en choreograaf bij het Russisch Ballet in het begin van de 20e eeuw. Zijn geschiedenis wordt afwisselend verteld door zijn knecht Peter, zijn vrouw Romola en door Sergei Diagilev, oprichter van het Russisch Ballet en ex-minnaar van Nijinsky. Vanuit deze drie verschillende gezichtspunten verteld, kunnen we ons een beeld vormen van de danser, zijn genie en zijn ondergang.
Bespreking
Wat vonden jullie van het boek?
Belinda: geweldig boek, vanaf de eerste pagina werd ik er door gegrepen. Ik heb het boek langzaam gelezen en er van genoten. Het is prachtig geschreven, met veel mooie zinnen en vaak ook grappig, bijvoorbeeld de 'klaagmomenten' van Peter. Het verhaal op zich vond ik ook mooi en boeiend - 8,5
Hilde: mooi boek, goed geschreven. Het feit dat het verhaal vanuit drie gezichtspunten wordt verteld maakt het boeiend. De schrijver heeft al de personages eer aan gedaan - 8
Mariëlle: ik heb het boek twee jaar na de eerste keer nu herlezen. Ik heb genoten van de schrijfstijl. Het steekt mooi in elkaar - 8,5
Veva: Ik vond het een heel mooi boek, een tragisch verhaal zonder dat het melodramatisch werd. De schrijver kan zich erg goed in de personages inleven - 8,5
Lili: een erg goed geschreven boek dat blijft boeien van het begin tot het eind, wel tragisch dat een groot talent zo verloren ging. Ik heb het boek ook twee jaar geleden voor het eerst gelezen en ik herinner me dat ik gefascineerd was door de figuur van Nijinsky in die mate dat ik er veel over heb opgezocht op internet. Het pleit voor de schrijver dat die zo een interesse kan opwekken - 8
Dymph: een heel goed boek. In het begin had ik niet in de gaten dat het om een echt figuur ging. Het was van het begin tot het einde boeiend - 8
Els: een goed geschreven boek, vooral de sfeer werd erg goed beschreven. De figuren waren allemaal levensecht neergezet - 8
Mieja: ik heb dit boek gekozen omdat ik Arthur Japin vorig jaar op een lezing hoorde waarbij hij ook stukken uit 'Vaslav' voorlas. Hij sprak zo boeiend over Vaslav en Romula dat ik graag zijn boek wilde lezen. Het heeft me dan ook erg geboeid - 8,5
Wat viel er op aan de structuur van het boek?
De delen die door Peter worden verteld zijn geschreven in de onvoltooid tegenwoordige tijd en in de eerste persoon enkelvoud (ik figuur).
Het stuk dat vanuit het oogpunt van Diagilev wordt verteld, is geschreven in de onvoltooid verleden tijd en de 3e persoon enkelvoud (hij-verteller).
Het verhaal van Romula is ook in de onvoltooid verleden tijd geschreven maar dan wel ook in de ik-vorm.
Het verhaal van Peter beslaat het grootste deel.
Het boek heeft een motto voor het gehele boek en ook nog één per deel. Wat vinden jullie hiervan? Passen de motto's bij het boek of het deel van het verhaal waar ze voor staan?
Het motto van het boek in zijn geheel is "Wil je gelukkig zijn, wees dan gelukkig", een uitspraak van Tolstoj.
Het lijkt een heel vreemd motto voor het verhaal van Vaslav dat toch eerder tragisch is. Maar misschien was hij wel gelukkig op zijn manier. "Paardje is moe" zegt hij na zijn laatste publieke optreden. Hij lijkt wel een circusdier dat kunstjes moet opvoeren ter verstrooiing van de mensen. Misschien was de danser de druk van buiten af moe en wilde hij met rust gelaten worden.
Het motto in het eerste deel dat door Peter wordt verteld is "Je moet worden wie je bent" van Nietsche. Dit klopt helemaal met de figuur van Peter. Hij groeide op in het dal en is er nog nooit uit geweest. Zijn familie en zijn vriendin zijn tevreden met dit leven maar Peter niet. Hij wil ook wel weten hoe het er in de rest van de wereld aan toe gaat. Aan het eind van het verhaal verlaat hij dan ook het dal om zijn droom waar te maken.
"Ik ben God in een lichaam. Iedereen heeft dat gevoel, maar niemand maakt er gebruik van", een uitspraak van Vaslav Nijinski, is het motto van het deel verteld vanuit Diagilev. Diagilev was geen mooie man maar hij was wel een monument voor de danskunst. Hij heeft voor grote vernieuwing gezorgd. Als je het citaat leest als 'als je ontwikkelt wat je in je hebt, kan je heel bijzonder worden' dan is dit wel op Diagilev van toepassing door zijn bijdrage aan de vernieuwing van het ballet.
Romola's gedeelte begint met een citaat van Diagilev: "Al het mogelijke doen is onbelangrijk, het enige wat telt is dat je het onmogelijke voor elkaar krijgt". Romola en Diagilev hebben wel hun vastbeslotenheid gemeen. Zij is er ook in geslaagd het onmogelijke voor elkaar te krijgen, namelijk er voor te zorgen dat de grote danser Nijinsky haar man werd.
Het motto van het tweede deel dat door Peter wordt verteld is weer een uitspraak van Nietsche: "ik zou alleen kunnen geloven in een god die danst". Dit citaat kunnen we niet zo goed plaatsen bij de figuur van Peter, noch bij wat er in dat deel wordt geschreven. Vaslav, een groot en bekend danser, groot vernieuwer ook in de choreografie, is afgeschreven, geen god meer als hij niet langer in het publiek optreedt?
Waarover gaat dit boek?
Het boek gaat in de eerste plaats over liefde, onvoorwaardelijke liefde.
Als je in het begin van het verhaal van Romola verneemt hoe ze Nijinsky zag dansen en toen besloot dat hij haar man moest worden, wat ze er allemaal voor deed en voor over had, dan heb je de neiging te denken dat ze zo maar een soort groupie is die een bekende figuur aan de haak wil slaan. Maar ze houdt echt van haar man. Ook als hij niet langer bekend en beroemd is blijft ze trouw voor hem zorgen en dit tot aan zijn dood. Dit is echte en onvoorwaardelijke liefde.
Ook Peter houdt van Vaslav. Hij is bezorgd om hem, zorgt goed voor hem.
Diagilev hield ook van Vaslav maar werd door hem aan de kant gezet. En daar kan hij niet over heen komen. Hij ruïneert de carrière van de danser maar kan hem ook niet loslaten. Hij hoopt toch nog op een hereniging.
Al de figuren in het boek realiseren hun dromen op één of andere manier. Dit zou ook als een thema kunnen beschouwd worden.
Met wie identificeer je je ? Wat vind je van de personages?
Er is veel bewondering voor Romola: zij heeft voor haar man gevochten, zij heeft hem gered uit de handen van de nazi's. Zij is altijd trouw aan zijn zijde gebleven.
Iemand oppert dat zowel Romola als Diagilev geobsedeerd zijn door Vaslav. Maar daarmee is niet iedereen het eens. Alleszins de liefde van Romola voor haar man is echt, dat blijkt uit haar daden. Als het een obsessie voor een bekend persoon was zou ze niet bij hem zijn gebleven.
Je zou ook kunnen zeggen dat Vaslav Diagilev gebruikt heeft voor zijn carrière. Als hij beroemd is geworden, nadat Diagilev hem alles geleerd heeft over dans en al de andere kunstvormen, laat hij hem vallen. Hij heeft hem niet langer nodig. De manier waarop Vaslav hem behandeld in Venetië (blz. 204-207) is niet echt fraai en erg vernederend voor Diagilev. Hij laat hem achter zich aanlopen en zegt hem daarna dat hij walgt van zijn uiterlijk.
Peter is de figuur die toch de meeste sympathie opwekt.
De moeder van Romola is echter een vals en egocentrisch mens. Maar dit roept toch ook een discussie op: is zij een moeder die handelt uit bezorgdheid over het lot/noodlot van haar dochter of is zij daarentegen iemand die niet kan verdragen dat haar dochter iets doet dat niet in haar plaatje past?
Welk cijfer geven jullie het boek?
Na bespreking is het gemiddelde cijfer 8,25.
De schrijver