Besprekingen 2011 - 2012 Deel 2
Serena - Ron Rash
Korte inhoud
Serena is de jonge vrouw van Pemberton, een grootgrondbezitter en houthandelaar die in de Smokey Mountains grote gebieden ontbost. Het is de tijd vlak na de grote beurscrash van 1929 waarin er grote armoede en hoge werkloosheid was. Maar ook de tijd waarin regering en rijke weldoeners het Smokey Mountain Nationaal Park wilden oprichten, net daar waar Pembertons gronden liggen. Pemberton is een gewiekst zakenman en keiharde baas maar met de komst van Serena gaat het er in zijn bedrijf niet bepaald milder aan toe. Serena is bikkelhard. Ze stelt haar doelen en ze heeft geen enkel mededogen met wie haar en haar man maar enigzins in de weg staat. Ook elk teken van zwakheid wordt genadeloos afgestraft. De arbeiders kijken met angst en ontzag naar haar op, als naar een onoverwinnelijke (wraak)godin. Een bijzonder obstakel voor haar is de jonge Rachel Harmon en haar zoontje Jacob. Rachel was keukenmeisje in het houtbedrijf van Pemberton en Jacob is zijn kind, resultaat van een kort avontuurtje, voor hij zijn vrouw leerde kennen. Jacob is voor Serena zeker een bedreiging en iemand die tussen haar en haar man in kan komen nadat zij een miskraam krijgt en nooit meer kinderen zal kunnen op de wereld zetten. De lijken b vallen bij bosjes, ook tengevolge van ongelukken bij het vellen van de bomen. Maar gelukkig zijn er ook nog mensen die aan Serena's wraakzucht kunnen ontsnappen.
Bespreking
Zeg in het kort wat jullie van het boek vonden en geef een eerste cijfer.
•Ik had veel moeite om het te lezen. Ik vond het niet goed en heb het boek eigenlijk slechts diagonaal gelezen. Het verhaal boeide me niet, ik kan niet zeggen waaraan het lag. 5
•Ik vond het niet zo slecht, wel een meeslepend verhaal. Ik heb wel lang over het lezen gedaan, slechts een paar bladzijdes per dag. De figuur van Serena vond ik wel overdreven. Rachel was boeiend en het leven van de arbeiders ook. 7.
•Ik was er niet wild van, ik heb het boek uitgelezen omdat het voor de leesgroep was. Ik vroeg me af waarom Serena zo deed maar daar kwam geen antwoord op en dat vond ik jammer. Tijdens het lezen kreeg ik af en toe het gevoel dat ik in een Westernfilm zat. 5,5.
•Het boek was niet echt mijn ding. Het las wel vlot maar het raakte me niet ondanks het feit dat er wel onderwerpen aan bod kwamen die ik wel boeiend vind zoals de omstandigheden van de arbeiders in die periode van crisis. Ik heb het boek ook enkel uitgelezen omdat het voor de leesgroep was. 5.
•Ook ik las het boek uit omdat het voor de leesgroep was. Het begin boeide me echt niet maar nadien werd het toch beter. Ik heb het eerste deel dan een tweede keer gelezen en toen werd voor mij ook dat deel wel wat beter. Het hele verhaal was nogal 'Amerikaans' vaak overdreven hoewel er ook een paar grappige figuren bij waren. 6,5.
•Ik heb het boek niet uitgelezen omdat ik het te laat kreeg. Ik moest me dwingen om het te lezen en het verhaal te begrijpen. De veelheid aan personages maakte het nog ingewikkelder. Het stoorde me ook dat de Pembertons er zo licht over gingen om iemand te doden, alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Omdat ik het boek niet uit heb kan ik ook geen cijfer geven.
•Het eerste deel van het boek boeide me niet maar gaandeweg veranderde dat wel. 6,5.
•Toen ik dit boek een half jaar geleden las vond ik het erg goed en dit is wat ik toen op de website schreef bij de boekentips: "Ron Rash heeft een heel beeldrijke taal. De landschappen, het milieu en de mensen, de verwoesting van de natuur door de houtkap, de verschillende karakters, worden erg goed beschreven. De gesprekken tussen de arbeiders onderling over wat er plaats vond, als een soort van koor op de achtergrond, waren soms grappig en knap maar af en toe ook wat gezocht. Maar 'Serena' is een boek dat me vanaf de eerste bladzijde tot de laatste in de ban had." Nu las ik het een tweede keer en ik vond het helemaal niet goed meer. Ik denk dat de verassing door het taalgebruik wegviel, wellicht omdat ik ook sneller las dan de eerste keer. Ik vond het boek nu zo duidelijk geconstrueerd en dat stoorde me. 6,5.
Hoe zou je Serena’s levensfilosofie omschrijven? Wat is voor haar het voornaamste in het leven? Denk je dat ze echt van Pemberton hield of dat ze tot echte liefde in staat was? Hoe denk je dat Serena zo geworden is? Of was ze altijd zo? Waarom heeft zij het ouderlijk huis in brand laten steken?
Serena is vooral uit op macht, extreme macht over alles en iedereen. Ze is egoïstisch en houdt ook van geld maar daar doet ze niets mee. Ze hield niet echt van Pemberton, hij was voor haar veeleer een ideale figuur om samen met haar haar imperium uit te bouwen. Hoe ze zo geworden is wordt de lezer niet duidelijk gemaakt. Er is in het verleden wel die ziekte in haar familie geweest waaraan enkel zij niet bezweek. En daarna liet ze haar ouderlijk huis in brand steken en wilde ze geen enkel aandenken aan haar familie of haar jeugd. Dit doet wel veronderstellen dat er daar iets ergs met haar gebeurd zou kunnen zijn. Maar Serena vraagt ook aan Pemberton om zijn verleden achter zich te laten. Op haar verzoek heeft hij geen contact meer met zijn moeder en zijn twee zussen. Zij wil enkel hem en haar in het leven, en een kind van hun beiden.
“Dit is wat we willen” zei ze met een stem die dieper klonk dan gewoonlijk, omdat ze haar anders zo ingehouden emoties volledig de vrije loop liet. “Altijd zo te zijn als nu. Geen verleden of toekomst, puur genoeg om volledig in het heden te leven”. (blz. 107)
En “Alles wat we ooit nodig zullen hebben vinden we in elkaar” zei Serena met een stem die nauwelijks meer was dan een fluistering. “Zelfs als we ons kind krijgen zal dat alleen belichamen wat we al zijn”. (blz. 110)
En verder ook nog: ""We hadden nooit mogen toestaan dat het anders was. Alleen wij twee." Een paar tellen lang zwegen ze allebei. "Dat is toch wat we willen?" vroeg Serena. "Je hebt gelijk" zei Pemberton na een korte stilte. "Ik vroeg niet of ik gelijk had", zei Serena met een zachte stem waarin iets doorklonk wat bijna op verdriet leek. "Is dat wat we willen?" "Ja" zei Pemberton, blij dat zijn gezicht niet te zien was in het donker. (blz 276)
Iedereen die haar en Pemberton in de weg staat moet er aan geloven. Niets of niemand mag hen zwak of kwetsbaar maken: “Wat Harris heeft gedaan was een broodnodige herinnering” zei Serena, hun zwijgen verbrekend. “Een herinnering aan wat?” vroeg Pemberton, die over het dal bleef uitkijken. “Dat anderen ons kwetsbaar kunnen maken, en hoe eerder een dergelijke kwetsbaarheid wordt opgeheven, hoe beter.” Pemberton keek haar in de ogen en zag een starre, onbuigzame zekerheid in Serena’s blik, alsof een andere zienswijze niet alleen onjuist, maar ook onbestaanbaar was. (blz. 281)
We vernemen in het boek nooit hoe Serena zelf denkt. Al wat we over haar weten komt van anderen. Zou ze als ook 100% slecht worden ervaren als de lezer in haar hoofd kon kijken? Bestaan er 100% slechte of goede mensen?
Het is jammer dat Serena enkel door de ogen van anderen werd beschreven. Als we haar gedachtend aan de weet kwamen, of haar drijfveren, dan was ze wellicht niet de verpersoonlijking van de slechtheid. En als daarentegen Pemberton ook enkel door anderen werd naar voren gebracht dan was hij misschien ook een 100 % slechte. Omdat hij zelf aan het woord komt, of omdat je zijn gedachten alleszins aan de weet komt ben je er als lezer van op de hoogte dat hij voor zijn kind Jacob toch niet helemaal ongevoelig is. Als er 100% slechte mensen zijn dan gaat het over zieke mensen, mensen met een zieke geest.
Een lezer zegt dat Serena werd beschreven als een “negative space”, de manier waarop een kunstenaar een beeld kan tonen door een negatieve ruimte af te beelden (Op een normaal wit-zwart beeld is het onderwerp zwart en de ruimte er rond is wit. In geval van “negative space” is het beeld omgekeerd: de achtergrond is zwart en het onderwerp is wit of wordt gevormd door de zwarte achtergrond). Wat vind je van dit beeld? Kan je je hierin vinden?
Zoals hierboven al aangehaald wordt Serena enkel omschreven door anderen. Je zou dus de mensen om haar heen, die hun gedachten over Serena ventileren, kunnen beschouwend als de zwarte omtrek die de witte ruimte afbakent die Serena is in dit boek.
In literatuur heb je verschillende soorten van personages:
° het type: één karaktertrek springt er uit, zijn niet overeenkomstig de werkelijkheid omdat een mens ingewikkelder in elkaar zit dan een type
° een flat character dat zich in de loop van het verhaal niet ontwikkelt
° een round character waarbij in de loop van het verhaal sprake is van karakterontwikkeling
Tot welke soort behoort Serena? En Pemberton en Rachel?
Serena is duidelijk een type. Ze is geen echt mens maar het archetype of de verpersoonlijking van het kwade, het slechte.
Pemberton lijkt dan eerder een flat character want hij ontwikkelt zich niet in het verhaal maar hij heeft wel menselijke trekjes.
Rachel is op haar beurt duidelijk een round character. Ze is nog erg jong als ze zonder ouders moet overleven en met een klein kindje. Ze groeit persoonlijk en in haar moederrol.
Hoe zie je Pemberton? Is hij even slecht als Serena? Hoe komt het dat hij zijn einde niet zag aankomen?
Ook Pemberton is slecht maar niet 100% slecht. Hij heeft ook menselijke kanten, waarschijnlijk ook omdat we die van hemzelf kennen en niet van anderen. Hij is wel bezorgd om zijn zoontje Jacob. Als hij een jonge arbeider ziet omkomen die ook Jacob heet is hij zelfs even helemaal ondersteboven. Hij voelt zich lichamelijk niet goed en blijft aan de jongen denken.
"Hij stelde zich voor hoe de jongen in het troebele water had gehangen, zich afvragend of hij wel of niet moest loslaten, moest proberen zichzelf te redden of wachten tot hij gered zou worden. Die seconden moesten minuten hebben geleken, wist Pemberton, niet zoals toen de beer hem in zijn greep had gehad. Gevangen als onder een deksel van een doodskist, had Scruggs gezegd. Zo zou het vast en zeker gevoeld hebben, wist Pemberton, even zwart en uitzichtloos." (blz. 256)
Pemberton zag zijn einde niet aankomen omdat hij toch ook boven alles van Serena hield en hij er van uitging dat zij dezelfde gevoelens koesterde. Die blindheid voor de echte Serena was zijn zwakke plek en heeft hem het leven gekost.
Pemberton maakt twee keer een omslag door in zijn gevoelens voor Serena. Wanneer in het verhaal was dat?
Dit gebeurt de eerste keer nadat Serena hem vertelt dat ze eigenhandig de weduwe Jenkins heeft omgebracht. Vanaf dat ogenblik gaat hij twijfelen aan Serena, is ze voor hem niet meer de ideale persoon.
“We hebben nu allebei iemand gedood”, zei Serena op dwingende toon. “Wat jij op het station voelde heb ik nu ook gevoeld. Dat brengt ons dichter bij elkaar Pemberton, dichter bij elkaar dan ooit tevoren.” Waanzin, dacht Pemberton… (blz. 313)
Hij wijst haar daarna ook lichamelijk af: Pemberton wist dat Serena er op wachtte dat hij naar haar toe zou komen en zijn borst tegen haar rug zou drukken, haar borsten in zijn handen zou nemen om haar tepels herd te voelen worden in zijn handpalmen…. Hij ging niet naar haar toe. (blz. 342)
Een tweede omslag vindt plaats nadat hun huis in brand werd gestoken en hij zich realiseert dat Serena toch alles voor hem is. Maar dat is jammer genoeg voor hem te laat!
"Terwijl de hitte over hem heen sloeg, dacht Pemberton aan hun struikelende spurt naar het raam en hoe, in dat ene moment, de wereld zich eindelijk aan hem had geopenbaard, een wereld waarin niets anders bestond dan hijzelf en Serena, terwijl alles om hen heen in vlammen opging. Alsof je ophoudt te bestaan. Ja, had hij gedacht, nu begrijp ik het." (blz 58)
Bespreek Rachel. Hoe zie je haar? Hoe ontwikkelt ze zich, ook in relatie tot haar zoon Jacob?
Rachel en Jacob zijn bijbelse namen. Zou de schrijver die met opzet zo gekozen hebben en zo ja waarom?
Rachel is nog erg jong als ze alleen achterblijft en daarbij ook nog eens moeder wordt. Ze is echter moedig en sterk. Toch tracht ze haar verdriet niet te verdringen, noch na de dood van haar vader, noch als ze aan haar moeder denkt die haar gezin in de steek liet toen Rachel nog maar 6 was. En dit wordt wel erg mooi beschreven.
Over haar verdriet om haar vader: "Rachel haalde haar hand van de steen die, zo wist ze, langer zou meegaan dan zijzelf, en dat betekende dat hij langer zou meegaan dan haar verdriet. Ik heb hem in gewijde aarde laten begraven en ik heb de kleren verbrand waarin hij is gestorven, hield Rachel zichzelf voor. Ik heb de overlijdensakte getekend en nu is zijn grafsteen geplaatst. Ik heb alles gedaan wat ik kan doen. Terwijl ze zich dit voorhield voelde Rachel het verdriet van binnen zo weids en diep worden dat het op een donkere, peilloze poel leed waar ze nooit meer uit zou kunnen komen. Omdat er nu niets meer te doen viel, niets anders dan te verduren."(blz. 64-65)
Denkend aan haar moeder:"Wat het verlies van een dierbare draaglijk maakte was niet het onthouden maar het vergeten. Eerst de kleine dingen, zoals de geur van de zeep waarmee haar moeder zich had gewassen, de kleur van de jurk die ze droeg wanneer ze naar de kerk ging, toen, na een poos, de klank van haar moeders stem, de kleur van haar haar. Het verbaasde Rachel hoeveel je kon vergeten, en alles wat je vergat, maakte dat die persoon je minder levendig voor de geest stond, totdat je het gemis eindelijk kon verdragen. Als er nog meer tijd verstreken was kon je jezelf toestaan om aan die persoon terug te denken, kon je daar zelfs naar verlangen. Maar ook dan kon het gevoel van die eerste dagen terugkomen om je er aan te herinneren dat het verdriet er nog steeds zat, als oude prikkeldraad die met het harthout van een oude boom is vergroeid.
En nu dit kind met zijn bruine ogen. Sluit hem niet in je hart, hield Rachel zichzelf voor. Sluit niets in je hart wat je kan worden ontnomen." (blz.66)
Zij is door al dat verlies wel bang geworden om nog van iemand te houden. Bang om ook dat te verliezen. Maar desondanks kan ze haar liefde voor haar zoontje toch niet wegdrukken.
“Ik begrijp niet hoe je het voor elkaar hebt gekregen. Je moet wel zielsveel van dat kind houden.” “Dat wou ik helemaal niet” zei Rachel, “maar het ging gewoon vanzelf.” (blz. 120)
Rachel is in de bijbel een nicht van Jacob en zijn tweede vrouw. Zij is net als Rachel in het verhaal een banneling die haar geboorteplaats moest ontvluchten.
Jacob is de tweede zoon van Isaac en hij koopt het eerstgeboorterecht van zijn broer Esau af voor een bord linzensoep. Zo wordt hij de eerstgeborene. Ook in de roman Serena is Jacob de eerstgeborene van Pemberton en daarom in levensgevaar.
Vergelijk het verhaal van deze roman met het verhaal van Macbeth.
Mackbeth doodt, hiertoe aangezet door zijn vrouw de koning van Schotland en neemt dan zelf plaats op de troon. Hij wordt een echte tiran en hij moet nog meer doden om zijn troon en zichzelf te beschermen. In dit drama komt echter eerst de vrouw van Macbeth om en wordt hij later onthoofd door de rechtmatige troonopvolger wiens hele gezin hij uitmoordde. Het is dus net als de roman Serena een verhaal over macht en tot hoe ver mensen gaan om die te krijgen en te behouden.
Waarover gaat dit boek? Wat is het thema? Verklaar.
Over niets ontziende macht, meedogenloosheid. Ook wel over hebzucht en vernietigingsdrang.
Wat vind je van het einde van het boek?
Eén iemand vond het wel goed dat er gerechtheid geschiedde, wraak werd genomen. Maar anderen vonden deze wraak nogal kunstmatig en overbodig. Waarom nog wraak na al die jaren? Jacob zal toch wel zijn leven gehad hebben in Seattle en hij had niets meer te winnen bij de moord op Serena en haar trouwe volgeling Galloway.
“Een hand die met zijn greep de wereld kan omvatten” van Christopher Marlowe is het motto van het boek. Wat is de betekenis hiervan?
Het verwijst naar de hand van Serena, die alles in haar greep had en waarvan Pemberton bij zijn naderend einde nog altijd dacht dat die hem ging redden.
".. en opeens wist hij, zekerder dan hij ooit iets had geweten, dat Serena was gekomen om hem te halen. Hij herinnerde zich de avond in Boston toen mevrouw Lowell hen aan elkaar had voorgesteld en Serena hem glimlachend haar hand had toegestoken. Een nieuw begin, nu net als toen. Pemberton kon niet zien of spreken maar hij opende zijn hand en liet de bezemzegge los, liet de aarde zelf los in afwachting van Serena’s stevige, eeltige hand die zich om de zijne zou sluiten." (blz. 412)
Punten na bespreking : gemiddels 6
Over de schrijver.
Ron Rash werd geboren in South Carolina in 1953. Hij schreef korte verhalen, romans, poëzie en ook een kinderboek. Hij won verschillende prijzen zowel voor zijn poëzie als zijn verhalen. Hij doceert cultuurwetenschappen van de Appalachen aan de Western California Universiteit. Serena, zijn vierde roman, is het eerste boek van de schrijver dat vertaald werd.
De schrijver zegt dat hij geen plan heeft als hij aan een boek begint. Hij heeft een bepaald beeld en daarmee begint hij aan het verhaal. In het geval van de roman Serena was dat een enorme houten tafel die hij zag in Waynesville, South Carolina, en die eigendom geweest was van een voormalig houtbaron. Deze tafel was gemaakt van één enkel stuk hout van een boom die stond in het gebied dat nu het Great Smokies National Park is. Enige tijd nadien begon hij dan te schrijven over een houthandelaar Pemberton die vanuit Boston naar de Smokey Mountains kwam om er fortuin te maken. Hij wilde het verhaal plaatsen in de periode van de economische crisis van de jaren 30 en de strijd beschrijven tussen diegenen die de natuur wilden behouden en er een Nationaal Park oprichten en de houtkapindustrie. Een verhaal met een eigentijds thema, de milieuproblematiek, dat zich echter in het verleden afspeelt.
Tijdens het schrijven is er het beeld bij gekomen van een vrouw gezeten op een prachtige hengst, op een bergkam bij opkomende zon die haar in zo een schitterend licht plaatste dat ze wel een op aarde neergedaalde godin leek. Zo kwam dan Serena in het verhaal als de vrouw van Pemberton. Zij zou het centrale karakter van de roman worden. Zo construeerde de schrijver de roman als een vierdelig Elizabethaans toneeldrama met een mytische, bovenmenselijk hoofdpersonage, met een koor dat commentaar geeft op de gebeurtenissen en de verschillende karakters en met een coda. En hij deed wat de schrijvers uit het dat tijdperk ook deden, namelijk zich baseren op een oud verhaal, in dit geval Macbeth. De naam Serena ontleende Rash aan de maangodin Selena.
Uiteindelijk werd Serena volgens de schrijver het verhaal van drie met elkaar verweven levens:
- Serena, een vrouw die macht wil uitoefenen en dat op een dergelijk meedogenloze wijze doet dat ze zowel bewondering als angst afdwingt
- Pemberton haar man die stilaan inziet dat hij niet tegen zijn vrouw is opgewassen en wiens genegenheid of bekommernis voor zijn enige nakomeling hem fataal wordt
- Rachel Harmon, een jonge vrouw die zoveel liefde voelt voor haar kind dat ze het enige personage is in het boek dat Serena’s wil kan dwarsbomen.
Het landschap van de bergen in de Appalachen, waarvan veel beschrijvingen in het boek voorkomen, beschouwt Ron Rash ook als één van de personages. Zoals de Scandinavische schrijvers ook vaak opmerken, zegt ook Rash dat het landschap deel uit maakt van het leven van de mensen in de bergen.
Aan de roman Serena werkte hij gedurende 3 jaar, 6 uur per dag en 6 dagen per week. Hij maakte 12 verschillende versies en hij zegt zelf er door geobsedeerd te zijn geweest in die zin dat hij er wel 10 tot 12 uur per dag aan dacht! Hij beschouwt het boek als de apotheose van zijn schrijversloopbaan.
Aanvulling:
Structuur van het boek.
Deel 1
Pemberton komt met zijn bruid Serena aan in Waynesville. Hij doodt Harmon, de grootvader van zijn ongeboren onwettelijk kind= 1e moord. Kennismaking met Serena. Rachel Harmon en haar inmiddels geboren zoontje Jacob hebben geldgebrek. Serena redt het leven van haar man tijdens een jacht op een beer. Ze schaft zich een arend aan om op ratelslangen te jagen en ze richt hem zelf af. Rachel en Jacob zijn erg ziek. Zij gaat in het donker met haar zoontje op zoek naar de dokter. Ze realiseert zich dat ze, zonder het te willen, toch veel van hem houdt.
Deel 2
Verschillende arbeiders komen om tijdens het werk. Al de ratelslangen zijn uitgeroeid door de arend. Botsende belangen tussen houtkap-industriëlen en voorstanders van aanleg Nationaal Park. Pemberton koopt een foto van Jacob. Rachel werkt terug in de kampkeuken. Pemberton doodt Buchanan, zijn compagnon, omdat hij niet langer betrouwbaar is = 2e moord. Met Harris, een nieuwe compagnon, verkent Pemberton een nieuw kapgebied. Serena redt het leven van Galloway die haar vanaf nu overal trouw volgt. Serena is zwanger maar krijgt een miskraam door een verkeerde diagnose van de dokter. Ze zal nooit meer kinderen kunnen krijgen. Galloway gaat op zoek naar de dokter.
Deel 3
Serena komt terug thuis. Er wordt niet over het kind gesproken. Serena maakt plannen om hout te kappen in Brazilië. Het lijk van de dokter wordt gevonden = 3e moord. Campbell, de voorman, trekt er onder uit. Serena stuurt Galloway achter hem aan die hem ombrengt = 4e moord. Vennoot Harris is oneerlijk geweest tegen Pemberton. Ook hij moet er aan = 5e moord. Serena zoekt en vindt investeerders voor haar project in Brazilië. Onder de ogen van Pemberton komt er een jonge arbeider om die ook Jacob heet. Pemberton is hierdoor zeer geraakt en begint veel te drinken. Serena brengt samen met Galloway de weduwe Jenkins om, die zich vaak om Rachel en Jacob bekommert= 6e moord. Rachel en Jacob vluchten met de hulp van de sheriff. Voor het eerst twijfelt Pemberton aan Serena (blz 313/315). Pemberton tracht de sheriff om te kopen maar geeft hem ook geld voor Jacob en Rachel. Als hij de sheriff niet kan omkoppen laat hij hem vervangen door iemand die wel te manipuleren is. Serena doodt met haar arend een zogenaamde draak in een rondreizend circus. Er wordt naar Joel Vaughn gezocht die de sheriff waarschuwde dat Rachel en Jacob gevaar liepen. Pemberton reageert voor het eerst niet op het lichaam van Serena als ze dat aanbiedt. Rachel ontdekt Galloway die achter haar aan zit en ze kan met haar kind ontkomen. De sheriff steekt het huis van de Pembertons in brand maar ze kunnen ontkomen. Pemberton redt Serena en realiseert zich dat zijn voor hem toch alles is.
Deel 4
De Pembertons sturen Galloway achter de sheriff aan = 7e moord. Rachel komt aan in Seattle met Jacob. Hier voelt ze zich veilig. De laatste boom wordt geveld. Al het wild is uit het gebied weggetrokken. Het lijkt wel verwoest. ”Zo zal het einde van de wereld er uit zien”. Er wordt een feest met de investeerders georganiseerd voor de verjaardag van Pemberton. Hij drinkt erg veel. Hij krijgt een nieuw Winchester geweer van Serena om op de poema te jagen die volgens haar door Galloway gezien is. Het geweer is met krulwerk versierd dat het schild van Achilles voorstelt. Pemberton en Galloway gaan ’s anderendaags op jacht. Een fotograaf komt een foto maken van het verwoeste land en maakt er ook een van het echtpaar Pemberton, met Serena op haar paard. Het eten voor Pemberton tijdens de jacht, dat Serena meegaf aan Galloway is vergiftigd. Galloway laat de zieke en gewonde Pemberton voor dood achter = 8e moord.
Coda
Jaren later doodt Jacob Serena en Galloway in Brazilië = 9e en 10e moord en wraak.
Duitse les - Siegfried Lenz
Samenvatting
Kort na de Tweede Wereldoorlog moet de 20-jarige Siggi, die in een verbeteringsgesticht verblijft, een opstel maken met als titel "de vreugde van de plicht". Dit brengt zijn jeugd in herinnering in een afgelegen kustgebied in het meest noordelijke deel van Duitsland. Zijn vader was er een politiebeambte, de posthuiscommandant, en had als enige devies dat de plicht het hoogste goed was en dat je die steeds, voor alles en iedereen, moest vervullen. En dus, toen de Nazi's hem de opdracht gaven om de plaatselijke kunstschilder Nansen het schilderen te verbieden en onmogelijk te maken, kweet hij zich zorgvuldig van die taak. Nochtans was Nansen een vriend en redde hij hem ooit het leven! Daarnaast had Siggi een liefdeloze harde moeder en wordt hij gepest door klasgenootjes. Hij is een eenzame jongen die zich enerzijds loyaal voelt ten opzichte van zijn vader en anderzijds ook de schilder wil helpen want in diens gezin vindt hij de enige warmte in zijn leven. Het redden van de schilderijen van Nansen wordt een obsessie voor Siggi waardoor hij uiteindelijk in het verbeteringsgesticht belandt.
Bespreking
Eerste indrukken en cijfer
- Hilde: heel goed boek, heb het graag gelezen - 8
- Els: heel goed boek, goede schrijfstijl en boeiende inhoud - 8
- Mieja: heb het boek graag gelezen maar op het einde vond ik het te lang. Ik vond het wel knap hoe hij van het ene in het andere verhaal ging en de thematiek sprak me erg aan - 8
- Dymph: voor mij was er heel veel mooi aan het boek. Het thema sprak me aan. Ik vond het ook knap hoe het boek geschreven en verteld werd vanuit het perspectief van een jonge jongen - 8
- Lili: las het boek vorig jaar tijdens de vakantie en kon er niet aan ophouden. Het is zo goed geschreven. Ik heb er dan ook weer iedereen mee lastig gevallen. Vond het knap hoe de schrijver zo een toch wel zwaar gegeven toch op zo een humoristische manier kon vertellen - 9
- Belinda: ik ben positief in het boek begonnen. Ik vond het grappig en moest vaak zelfs hardop lachen wat me niet zo vaak overkomt. Maar omdat ik door omstandigheden slechts in korte stukjes kon lezen raakte ik steeds de draad kwijt en kwam niet meer in het verhaal. Ik heb het niet uitgelezen en kan daarom ook geen punten geven.
- Veva: toen ik aan het boek begon was ik dadelijk verkocht. De natuurbeschrijvingen waren zo goed en beeldend beschreven dat je je in het landschap waande. Ook de pwychologie van de verschillende personages zijn erg goed beschreven. Het is een van de mooiste boeken die ik de laatste jaren las - 9
Wat is het thema van het boek?
Het boek gaat over plicht versus verantwoordelijkheid. Voer je je "plicht" uit zonder je er vragen bij te stellen, omdat het je zo bevolen wordt of omdat het van je wordt verwacht? En ben je aldus niet zelf verantwoordelijk voor je daden want je voert bevelen uit? En de daaraan tegengestelde levenshouding: bepaal je zelf in eer en geweten wat je doet en neem je zelf de verantwoordelijkheid voor je daden en je houding. Wat de eerste houding tijdens de tweede Wereldoorlog teweeg heeft gebracht heeft de schrijver met Duitse les heel goed weergegeven. Al de gruwelijkheden die door de nazi's werden begaan werden mogelijk gemaakt door mensen die bevelen gehoorzaamden zonder zich vragen te stellen of door heb die niet wilden weten wat er gebeurde. Dit is niet iets uniek voor die periode. Het gebeurt nu nog. Tijdens de strenge winterperiode moesten er in België asielzoekers met kleine kinderen op straat overnachten wat toch echt onmenselijk te noemen is, en toch deden we er, collectief, niets aan.
Wat is de dubbele betekenis van de titel?
Siggi moet zijn opstel over "de vreugde van de plicht" schrijven tijdens de Duitse les en de schrijver heeft met het boek de lezer een les willen geven over Duitsland, meer bepaald tijdens en onmiddellijk nà WO II.
Welke verschillende soorten plicht kom je in het boek tegen?
Je hebt de plicht van de posthuiscommandant, Siggi's vader, die vind dat je elk bevel nauwkeurig moet uitvoeren zonder je er vragen bij te stellen. Zo doet hij kritiekloos, maar blijkbaar toch met enige wroeging, wat de nazi's van hem verwachten en wat zijn vrouw hem opdraagt (Siggi fysiek bestraffen).
Siggi voelt zich loyaal ten opzichte van zijn vader maar hij wil ook de kunstschilder Nansen niet in de steek laten als die beroep op hem doet. Hij beschouwt het als zijn plicht de werken van Nansen te beschermen tegen zijn vader zodanig dat het een obsessie wordt. Hij voelt ook de plicht zijn broer Klaas te helpen en te verbergen voor zijn ouders. Zijn obsessie voor het schrijven van zijn opstel was voor hem ook een plicht. Hij moest en zou al zijn herinneringen opspitten en aan het papier toevertrouwen. Op die manier wilde hij ook controle houden over de situatie en het systeem in het verbeteringsgesticht te kijk zetten. Verschillenden onder ons waren verwonderd toen ze zich realiseerden dat Siggi op het ogenblik van het opstel al 20 jaar was. Zijn houding leek veel te kinderlijk, evenals zijn taal. Maar er werd opgemerkt dat autoritaire systemen zoals een internaat of een gevangenis het effect hebben op diegenen die er aan onderworpen zijn dat ze op een kinderlijke opstandige manier er op reageren. Men wordt als een onmondig kind behandeld en dus handelt men zo ook.
Kunstschilder Nansen had de innerlijke plicht te schilderen. Hij wilde zich dit door niets of door niemand laten beletten. De drang om te schilderen was allesoverheersend.
Of ook de moeder van Siggi door plicht werd gedreven liepen de meningen uiteen. Voor de ene was haar starre houding veroorzaakt door haar plicht een goede huisvrouw te moeten zijn. Terwijl anderen haar houding en daden verklaarden door haar zijn, ze was een gestoorde vrouw die niet tegen zwakte of imperfectie kon en omdat ze zich er door omringd voelde kon ze het leven niet aan.
Siggi en Nansen handelen vanuit hun geweten en eigen verantwoordelijkheid terwijl zijn vader zich achter bevelen verstopt.
Hoe wordt in dit boek kunst tegenover politiek geplaatst?
De kunst blijft maar de politieke stroming die er heerste tijdens de gebeurtenissen die Siggi beschrijft, gaat over. Dat hopen we tenminste!
Iemand die het boek las heeft opgemerkt dat de beschrijvingen van de landschappen in het boek een eigen schilderij zijn. Ben je het hiermee eens?
De landschappen zijn prachtig en beeldend beschreven. Het gure, winderige open landschap, onderbroken door dijken heb je bij het lezen zo voor ogen. Ze maken ook deel uit van het verhaal; Ze maken de mensen in die dorpen voor een deel tot wat ze zijn.
Wat is de betekenis van de "helderziendheid" van Siggi's vader? En van het vlammetje dat Siggi vaak ziet?
Er wordt aan getwijfeld of de vader inderdaad werkelijk helderziende was. In elk geval geloofde Siggi het wel en was het voor hem nog een bijkomende bedreiging. Hoe kon hij de schilderijen of zijn broer Klaas verbergen als zijn vader helderziend was? Het maakte hem extra kwetsbaar.
Het vlammetje ziet Siggi uit het raam van zijn kamer in de instelling als hij aan zijn verhaal schrijft. Hij ziet ook op een schilderij van Nansen een rood stukje dat hij voor vuur of een vlammetje aanziet en dat hem bang maakt voor zijn vader die volgens hem al de schilderijen wil verbranden die hij verborgen heeft.
De jongeren dragen de lasten van de ouderen. Hoe komt dit in het boek tot uiting?
De ouderen blijven ook nà de oorlog vaak op hun plaats, behouden hun verantwoordelijkheid terwijl de jongeren, de "Nachgeborenen" zoals Siggi met straf op hun plichten worden gewezen.
Het boek is geschreven vanuit een schaarstructuur. Het vertelt het verhaal vanuit twee perspectieven. Welke zijn dat?
Het wordt verteld vanuit het perspectief van de 20 jarige Siggi en anderzijds door het opserverende 12-jarige kind Siggi.
Welk is het uiteindelijke cijfer nà de bepreking?
8, 8, 8, 8,50, 9 en 9 dus gemiddeld tussen 8,25 en 8,50.
Over de schrijver
Siegfried Lenz werd op 17 maart 1926 in Lyck in Oost Pruisen geboren. Als jongen was hij aangesloten bij de Hitlerjugend. Op 17-jarige leeftijd werd hij in 1943 ingelijfd bij de Duitse marine maar toen hem bevolen werd een opstandige soldaat neer te schieten weigerde hij en deserteerde. Hij vluchtte naar Denemarken. Hij werd door de Britten krijgsgevangen genomen.
Na zijn vrijlating studeerde hij in Hamburg filosofie, Anglistiek en Duitse literatuurgeschiedenis . Hij bekostigde zijn studies met zwarthandel. In 1948, nog tijdens zijn studie, begon hij te werken bij “Die Welt” als stagiair en later als redacteur .
Nadat in 1951 zijn eerste roman “ Es waren Habichte in der Luft” verschenen was nam hij ontslag en sindsdien was hij onafhankelijk schrijver.
Met zijn meest bekende roman “Deutschstunde”, die verscheen in 1968, kreeg hij ook internationale bekendheid.
De figuur van de kunstschilder Nansen is gebaseerd op de expressionistische schilder Emil Nolde, wiens echte naam Emil Hansen was.
Naast romans schreef Lenz ook stukken voor het theater, hoorspelen voor de radio en essays. Zijn werk verscheen in 30 landen en in 22 talen in een oplage van meer dan 20 miljoen. Hij kreeg verschillende prijzen voor zijn oeuvre waarbij hij altijd voor zijn engagement werd geroemd. In 2004 werd hij ook ereburger in Sleeswijk-Holstein.
“Met ‘Duitse les’ heb ik getracht datgene te doen waar het me in de eerste plaats bij al mijn werk op aankwam namelijk een niet willekeurig verhaal te vertellen waarvan ik weet dat anderen ze onvermijdelijk anders zullen verstaan” Siegfried Lenz.
Persoonlijke aanvullingen (Lili)
Personages
- Siggi Jepsen, hoofdpersoon. Hij is het jongste kind in het gezin en hij lijdt onder zijn liefdeloze ouders. Hij heeft ook geen hulp van zijn zuster die weinig weerstand biedt tegen haar ouders, noch van zijn oudere broer die er niet is. Hij trekt zich daarom in zichzelf terug. Heeft geen vrienden. Vindt wel wat warmte bij de kunstschilder Nansen. De oude molen zonder wieken is zijn toevluchtsoord waar hij de werken van de schilder verstopt die hij denkt te moeten redden. Hij voelt zich verscheurd door de keuze tussen zijn vader en de schilder. Als de molen afbrandt is dat voor hem verschrikkelijk en hij denkt dat zijn vader achter de brand zit. Hij blijft ook na de oorlog bij zijn waan dat hij de redder is van de werken van Nansen en zo steelt hij er zelfs na de oorlog uit een overzichtstentoonstelling. Als hij in het verbeteringsgesticht wordt opgesloten, verklaart hij de werken voor zijn vader in zekerheid te hebben gebracht. Met het schrijven van zijn opstel over de vreugde van de plicht komt hij met zichzelf en het verleden in het reine.
- Jens Ole Jepsen, vader van Siggi, posthuiscommandant van de Rijkspolitie in Rugbüll, de noordelijkste politiepost van Duitsland. Zonder bevelen voelt hij zich maar een half mens. Hij voert zijn plichten uit zonder er vragen over te stellen of er zich verantwoordelijk voor te voelen. Hij heeft er geen probleem mee om zijn vriend de schilder Nansen, die hem ooit het leven redde, te verhinderen om te schilderen. Eens iets voor hem een regel is kan hij veranderingen daaraan niet verdragen. Zo gaat hij nog verder met het in beslag nemen van de werken van Nansen nadat de Nazis de oorlog verloren hadden. Zonder verpinken geeft hij zelfs zijn eigen zoon Klaas, een deserteur, aan bij de overheid. Jaren later verraad hij ook Siggi aan de politie en verstoot hem uit de familie. Plicht komt voor hem voor alles.
- Max Ludwig Nansen, de kunstschilder. Schildert de landschappen en bewoners van zijn streek. Wees in 1934 een benoeming af tot directeur van een Nationale kunstschool omdat hij “allergisch was voor de kleur bruin”. Werd daarom ook uit de ‘Reichskammer der Bildende Künste’ gezet. Hij schildert uit een innerlijke noodzaak. Hij wil het zich door niets of niemand laten verbieden en wil er zelfs de gevangenis voor riskeren.
- Gudrun Jepsen, moeder van Siggi. Harde en dominante vrouw. Eist dat de vader Siggi met de stok slaat en verlaat tijdens het uitvoeren van de straf onaangedaan de kamer. Voelt minachting voor anderen, wil niets meer met haar zoon Klaas te maken hebben, noch met de verloofde van haar dochter omdat die aan epilepsie lijdt en zij van geen zieken wil weten.
- Hilke Jepsen, zus van Siggi. Droomde er wel van het gezin te ontvluchten maar ze legt zich toch zonder protest neer bij alles wat haar ouders willen, ook als ze willen dat ze haar verloofde laat vallen omdat die aan epilepsie lijdt. Als ze Siggi in het verbeteringsgesticht komt bezoeken ziet hij bij haar dezelfde bittere trekken als die van zijn moeder.
Historische achtergrond: Het boek werd uitgebracht in 1968 toen de studentenrevolte in Duitsland op haar hoogtepunt was. De generatie ‘nachgeborenen’, na de oorlog geboren, zochten de confrontatie met hun vaders en vroegen hen naar de rol die zij speelden tijdens het nazi-tijdperk. Critici zagen in de figuur van de postcommandant het prototype van de gehoorzame, a-politieke man die mee de gruwelen van de oorlog heeft mogelijk gemaakt. Dit wordt ook door de schrijver bevestigd als hij verklaart met het boek te hebben willen bijdragen aan het begrijpen van het pollitieke: „Was in Berlin dann sichtbar war, wird ja hier bestätigt durch einen kleinen unscheinbaren Beiträger, durch den Pflichterfüller, durch den unscheinbaren Mitläufer, durch den, auf dessen Aktionen man sich immer verlassen kann, sobald man ihn im Namen einer nationalen Größe oder im Namen eines Führers oder wem auch immer zur Ordnung ruft.“
De schrijver heeft ook duidelijk willen maken dat er nà de oorlog nooit een “uur nul” is geweest waarbij van voorafaan en met een propere lei herbegonnen werd. Vele functies werden na de oorlog nog steeds door dezelfden uitgeoefend. In het boek komt zo de kunsthandelaar Maltzahn voor die tijdens de oorlog het werk van Nansen verguisde en die na de oorlog erg geïnteresseerd is in zijn serie “onzichtbare schilderijen”.
De figuur van de schilder Nansen heeft ook een historische achtergrond. Hij is gebaseerd op de schilder Emil Nolde wiens echte naam Hansen was. Hij woonde en werkte in Seebüll, in dezelfde streek als die waarin de roman zich afspeelt, Sleeswijk-Holstein. TijdensWO II kreeg hij ook verbod opgelegd kreeg nog te schilderen terwijl hij voordien ook al door de Nazi’s als een “entartete” kunstenaar werd beschouwd en in 1941 uit de Reichskunstkammer” werd gezet. Omdat de Nazi’s hem regelmatig kwamen controleren en ze de verf konden ruiken maakte hij in de periode van zijn schilderverbod aquarellen die hij “ungemalte Bilder” noemde.